Renteberekening, voor velen een raadsel

Een juiste renteberekening bij financiële transacties is uitzondering. Veel mensen besteden alleen aandacht aan de nominale rente. Dat is niet genoeg. Geen wonder dus dat menig spaarder of belegger het geld zomaar het raam uitwerpt.

Weinig kennis over renteberekening

Wie geld leent of belegt, let vaak op elke euro. Juist rekenen bij financiële transacties en een koele afweging van kansen en risico's zijn echter eerder uitzondering. De redenen zijn divers:

• sommige beleggers weten waarschijnlijk niet dat ze verkeerd tellen;
• anderen herinneren zich met huiver de rekenlessen op school en zijn tevreden met 4 elementaire rekenkundige bewerkingen;
• weer anderen zouden zich graag in de materie verdiepen maar hebben te weinig tijd om zich de nodige kennis te verwerven.

Financiële rekenkunde ondergeschoven kindje

En daarmee verkeren particulieren in select gezelschap, want ook financieel adviseurs bij banken, spaarbanken en verzekeringsmaatschappijen verrekenen zich elke dag omdat ze de basis van de financiële rekenkunde en risicobeoordeling nooit goed geleerd hebben. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel mensen bij geldzaken het geld aan het venster uitwerpen of voor hun leningen buitensporig hoge prijzen betalen.

Even treurig is het dat de financiële rekenkunde vaak wordt beschouwd als "hogere wiskunde". De meeste leerboeken bevatten louter droge theorie en de auteurs gaan veel te weinig in op praktische problemen uit het dagelijks leven.

Rente als beloning bij financiële transacties

Dit geldt vooral voor de wijze waarop de beloning voor financiële transacties, beter bekend als rente, wordt berekend. De materie is in wezen simpel maar door de jaren heen hebben mensen zich alleen maar uitgeput om eenvoudige afspraken in ingewikkelde en complexe financiële producten onder te brengen.

Het eerste voorbeeld is een eenvoudig geval. Een belegger heeft 100.000 euro over en zou dat geld voor vijf jaar willen beleggen. De eenvoudigste oplossing is een ander persoon die dat geld voor exact dezelfde periode nodig heeft:

• men treft elkaar;
• regelt onderpand of zekerheden;
• spreekt een rente af;
• en gaat weer uit elkaar in het volste vertrouwen dat alles goed zal komen.

Helaas, zo eenvoudig is het leven niet. Daarom zijn er banken. En precies die leiden tot nóg meer problemen. De problemen beginnen bijvoorbeeld bij de vraag hoe lang een jaar is.

Hoeveel dagen kent een jaar bij renteberekeningen?

Bij banken wordt met kalenderjaren gerekend. In de ogen van sommige bankiers zijn dat 360 dagen in een jaar maar naar het oordeel van bijvoorbeeld Engelse en Franse banken 365 dagen. Het spreekt voor zich dat een verschillende tijdsduur bij kalenderjaren uiteindelijk in euro's en centen tot uitdrukking moet komen.

Als de rente bijvoorbeeld 3% bedraagt resulteert dat in sommige landen in 3.000 euro opbrengst per jaar. Bij de buren evenwel levert dat meer geld op, omdat de nominale rente voor 360 dagen geldt terwijl de investeringsduur in 'echte' dagen wordt gemeten. Als gevolg daarvan wordt in die gevallen per jaar een bedrag van € 3.041,67 aan rente uitgekeerd.

Het tijdstip van rentebetaling

Even belangrijk als de nominale rente is het tijdstip van de rentebetaling. In sommige landen is het gebruikelijk dat de rente na afloop van een kalenderjaar wordt uitbetaald. In ons voorbeeld zou een belegger de 3000 euro rente in het ene land op 31 december 2012 ontvangen als het geld op 31 december 2011 was ingelegd.

In andere landen daarentegen tikken de klokken weer nét iets anders. Dáár is het gebruikelijk dat de rente al aan het einde van een maand of kwartaal wordt uitgekeerd. Dat is voor de internationale belegger een aanmerkelijk voordeel omdat de interest vaker wordt uitgekeerd. Hij kan eerder van zijn inkomsten genieten of hij zet het geld meteen weer op dezelfde basis uit, zodat er sprake is van samengestelde interest.

Als de wijze van renteberekening en het tijdstip van uitbetaling met zorg gekozen worden, kan dat “onder de streep” tot aanmerkelijke verschillen leiden.

Tijd is geld, vooral bij leningen

De effecten van een juiste renteberekening springen nóg meer in het oog wanneer de rollen omgedraaid worden. Als een particulier 100.000 euro leent, het geld in vijf jaar terugbetaalt en jaarlijks 4% rente betaalt, zou je denken dat die verschuldigde 4000 euro net als bij een spaarrekening elk jaar vervalt. Maar dat is een misvatting: jaarlijks vervallende rentebetalingen zijn doorgaans alleen bij miljoenenkrediet gebruikelijk. Bij normale bankzaken is de rente op leningen in maandelijkse termijnen verschuldigd.

Renteberekening bij verzekeringen

Helemáál bont wordt het gemaakt bij verzekeringen: verzekeraars verlangen jaarlijkse rentebetaling vooraf, zodat de 4000 euro uit het voorbeeld direct in een keer verschuldigd zijn. Hier wordt nogmaals aangetoond dat een nominale rente (hier 4%) slechts een deel van het verhaal is, want tussen "onmiddellijk" en "over een jaar" liggen 365 dagen en tijd is in dit verband daadwerkelijk geld.