Waardoor is de economische crisis eigenlijk ontstaan?

Wat is nou eigenlijk de oorzaak van de financiële crisis waarin we verkeren? Dat is een vraag die bij opvallend veel mensen nog onduidelijk is. Vandaar dit artikel met daarin de oorzaak van de crisis en de gevolgen ervan voor ons land.

Hoe het begon

Vanaf 2001 steeg de groei van de huizenmarkt in Amerika. Na de aanslagen van 11 september was het al enigszins voelbaar dat er een recessie zou komen. Toen dit ook bij de Federal Reserve (het Amerikaanse stelsel voor centrale banken) opgemerkt werd, is als voorzorgsmaatregel besloten om de rente met terugwerkende kracht te verlagen. De laagst waargenomen rente bedroeg een marginaal percentage van 0,25%! Het gevolg van de lage rentes was dat de leningen (waaronder hypotheken) stukken goedkoper werden. Vooral de hypotheken met een variabele rente werden zeer goedkoop.

Liquiditeit

Een andere oorzaak is de toename van de hoeveelheid liquiditeit in het financiële systeem. Liquiditeit geeft aan in welke mate een onderneming nog kan voldoen aan haar betalingsverplichtingen. Deze toename van de hoeveelheid liquiditeit werd veroorzaakt door de injecties van de centrale banken en voor een toename van de hoeveelheid kapitaal dat beschikbaar kwam voor beleggingen.

Nieuwe hypotheekvorm

Een derde factor werd gevormd door het ontstaan van een aantal nieuwe hypotheekvormen in de Verenigde Staten. In de VS werd in deze periode aanzienlijk meer gekozen voor een variabele rente. Dit houdt in dat de rente in de eerste periode (meestal 2 of 5 jaar) vast ligt en daarna variabel wordt.

Flipping

Door deze factoren steeg de interesse in de huizenmarkt waardoor de huizenprijzen stegen. Mensen konden voor een lage instaprente leningen afsluiten en wilden een huis inkopen met een lening om het vervolgens weer te verkopen met een leuke winst. Dit moest echter gebeuren voordat de lage instaprente over ging in een normale rente. Deze manier van handelen noemde men in Amerika “flipping”.

Slechte regelgeving

Een vierde factor werd gevormd door het afschaffen van de regelgeving en het slechte toezicht op de nog geldende regelgeving.
Vanaf 2006 was het echter het geval dat de hypotheekprijzen begonnen te stijgen. Deze stijging werd veroorzaakt door een serie renteverhogingen van de Federal Reserve. Dit nam ook met zich mee dat de woningprijzen stegen tot een dermate hoog niveau dat ze voor een steeds grotere groep huizenkopers onbetaalbaar werden. De betalingsachterstanden namen vanaf 2006 drastisch toe en bij een steeds groter aantal leningen eindige de rentevaste periode waardoor de rentes enorm omhoog schoten. Deze werden zo hoog dat de vaste lasten enorm omhoog schoten.

De huizenmarkt stort in

Door deze oorzaken daalde de belangstelling in de huizenmarkt; er waren minder nieuwbouwwoningen en er was een afnamen meetbaar in het aantal verkochte bestaande woningen. Het aantal gedwongen verkopen nam fors toe. Veel mensen werden dakloos en moesten onderdak zoeken in de tentenkampen. Uiteindelijk stond 1 op de 5 huizen in Amerika leeg. Dat betekent dat er in totaal 20 miljoen huizen leeg stonden. De huizen stonden leeg doordat de inwoners hun schulden niet af konden betalen en daardoor hun huis af moesten staan aan de banken als terugbetaling. Het gevolg daarvan was dat aan al deze huizen geen onderhoud nodig was van bijvoorbeeld een timmerman of een loodgieter. Daardoor liepen de zaken ook in de ambachtssector hard achteruit, er waren veel ontslagen en werkloosheid nam toe.

De gevolgen voor Nederland

Niet alleen in Amerika was de crisis begonnen, ook in Nederland werd de crisis voelbaar. In Nederland werd op 8 oktober 2008 merkbaar dat er een recessie op gang kwam door het faillissement van de IJslandse bank Ice Save. Vele Nederlands die spaarden bij deze bank verloren hun geld. Gemiddeld hadden 120.000 mensen 13.000 euro op hun rekening staan bij de IJslandse bank, er ging dus een fors vermogen in rook op als gevolg van het faillissement.

Normaliter wordt een bank die failliet gaat overgenomen door de Nederlandsche Centrale Bank. Omdat het hier ging om een buitenlandse bank werd de bank niet overgenomen en werd maar een deel van het verloren geld vergoed. Vele mensen verloren dus een deel van hun spaargeld. Op 31 december 2009 nam de IJslandse regering een wet aan die ervoor zorgde dat IJsland een bedrag van 5,5 miljard euro zou vergoeden aan de Nederlandse (en Britse) gedupeerde spaarders. Er kwamen echter massale protesten in IJsland tegen deze beslissing waardoor de president van het land de overeenkomst weigerde te ondertekenen en de premier een referendum aankondigde. Op 6 maart 2010 werd dit referendum met een overweldigende meerderheid afgeslagen door het volk, slechts 1,5% stemde voor. Dit had tot gevolg dat veel mensen een fors bedrag verloren.

Een reddingspoging

Om de Nederlandse banken overeind te houden stelde de regering op 9 oktober 2008 een bedrag van 20 miljard beschikbaar voor het versterken van de eigen financiële sector. De ING-groep maakte daar direct gebruik van en gebruikte een injectie van 10 miljard euro. Enkele weken later gebruikte Aegon 3 miljard euro en vervolgens gebruikte SNS REAAL 750 miljoen euro. Er waren twee voorwaarden verbonden aan deze injecties:

• Bestuurders mochten dat jaar geen bonussen ontvangen.
• Eventuele vertrekpremies mochten niet hoger zijn dan het jaarsalaris.

Banken doen niet wat ze moeten doen

Door de crisis is duidelijk geworden dat de Nederlandse banken gericht waren op andere zaken dan het uitlenen van spaargeld. De banken werden aangesproken om hun klassieke rol in de maatschappij te blijven vervullen. Ze werden aangesproken op de volgende fronten:

• Hypotheken aan particulieren worden moeilijker afgegeven. Hierdoor loopt de huizenmarkt vast.
• Bedrijven hebben moeite om krediet te krijgen van banken. Hierdoor komen bedrijven in liquiditeitsproblemen. Bedrijven gaan obligaties uitgeven om krediet te krijgen.
• Ondanks garanties lenen de banken geen geld aan elkaar, maar parkeren het bij de ECB (Europese Centrale Bank). Hierdoor blijft de geldstroom tussen banken opgedroogd.
• Banken rekenen de renteverlaging van de ECB niet door aan klanten.

 

Aandelen in Amerika

Naast de grote verliezen die geleden zijn bij de banken is het zo dat de Nederlandse pensioenfondsen aandelen hadden in Amerika. Deze aandelen werden door de crisis minder waard of waren zelfs helemaal niets meer waard. Doordat de aandelen vervallen waren hadden deze pensioenfondsen stukken minder geld tot hun beschikking. Om dat financieel verlies te compenseren gaan de premies omhoog, de klant gaat dus nog meer betalen. Een mogelijk gevolg is dat de pensioenfondsen minder gaan uitkeren aan de gepensioneerden. Mensen hebben veel gespaard voor hun pensioen, dit bedrag zal slinken als gevolg van de crisis.

De Nederlandse huizenmarkt

Binnen de Nederlandse huizenmarkt werden mensen met een zogenaamde tophypotheek gewaarschuwd voor de gevolgen van de crisis. Een tophypotheek houdt in dat er meer geld wordt geleend dan dat het huis waard is. Als de huizenmarkt een plotse wending zou nemen zou dit zeer nadelig uit kunnen pakken voor deze groep mensen. Als ze hun huis verkopen is de kans groot dat ze een restschuld houden, ze hebben een dermate hoge lening afgesloten dat deze vervolgens niet meer afgelost kan worden met het geld dat het huis oplevert.

Leningen aan andere landen

Doordat Nederland lid is van de Europese Unie en van de Verenigde Naties is het verplicht om deel te nemen aan vergaderingen binnen deze organisaties en eventuele hulp te bieden. Dit is tijdens de crisis ook het geval. Er is veel overleg gepleegd over de toekomst van de landen Spanje en Griekenland, deze landen hebben het zwaar en hebben financiële steun nodig om het hoofd boven water te kunnen houden. Nederland is akkoord gegaan met het bieden van financiële steun voor een noodfonds om Griekenland te redden. Het nadeel is echter dat het een vrij risicovolle investering is. Het kan zo zijn dat we het geld dat we investeren niet meer terug krijgen. Als dat het geval is zullen wij nog meer moeten gaan bezuinigen. Bovendien zorgt de inflatie voor een daling van de euro met als gevolg dat de olieprijzen, benzineprijzen, voedselprijzen en energieprijzen zullen gaan stijgen. Dit samengevat betekent dat we moeten bezuinigen, onze lonen zullen dalen, we meer belasting moeten betalen en dat vele producten duurder worden.

Ik hoop dat ik middels dit artikel meer inzicht heb kunnen verschaffen over de oorzaken van de financiële crisis en haar gevolgen.
Het moge duidelijk zijn dat het een probleem is van ongekend formaat, een probleem waar we nu pas écht de gevolgen van gaan merken en wat nog vele jaren kan duren.