Belasting: kijk uit met bruto en netto

Door de belasting is bruto niet hetzelfde als netto. Dat weet elk kind al. Toch zwichten we bij loonsverhoging voor de illusie en laten ons verblinden door hogere brutobedragen.

Belastingen, ze begeleiden ons van wieg tot graf

Als er één constante is in het leven, dan is dat het feit dat we vrijwel doorlopend belasting betalen. Belastingen begeleiden ons van de wieg tot het graf. Of we iets kopen, iets erven, iets schenken of inkomen verdienen, de fiscus is er altijd bij.

Het zorgt ervoor dat de goederen die we kopen duurder worden en dat we niet de marktwaarde voor onze arbeid ontvangen, maar alleen datgene wat de belastingdienst daarvan overlaat.

De belastingbetaler, trouw tot in de dood

Gezien het feit dat we een leven lang dagelijks belasting betalen, zou je eigenlijk aannemen dat we hebben geleerd om er mee om te gaan. Anders gezegd, we moeten in staat zijn om bruto en netto uit elkaar te houden. Zo zouden we bij aankoop uitsluitend op de brutoprijs moeten letten want dat is per slot van rekening de prijs die we aan de kassa moeten betalen. Hoeveel daarvan in de schatkist stroomt, moet ons bij een aankoopbeslissing eigenlijk koud laten.

Er is inderdaad veel voor te zeggen. Het zou mensen niet moeten uitmaken welk bedrag aan belasting ze betalen als ze in de supermarkt afrekenen of hun creditcard bij de pomphouder overhandigen. Of weet u zélf soms hoeveel belasting u vorige maand aan algemene of bijzondere verbruiksbelasting betaald heeft? Waarom zou dat ook iemand interesseren?

Bruto en netto bij loon en salaris

Zo weinig als we doorgaans bij onze aankopen letten op het belastingtarief (in de regel boeit ons alleen de brutoprijs op het etiket), zozeer moeten we er echter opletten als we beslissen hoeveel we willen werken. Want niet alleen de prijzen van bijvoorbeeld pullovers worden doorgaans in brutomaten uitgedrukt, maar ook ons loon en salaris. Dat is ook nodig, want wat netto overblijft is afhankelijk van ieders specifieke persoonlijke omstandigheden.

Bij loonsverhoging telt het marginale belastingtarief

De marginale belastingdruk stijgt met het inkomen. Wie dus wil weten wat hij overhoudt aan inkomen uit extra werk, die moet dus alert zijn op de belasting. Dit is niet zo eenvoudig als bij de BTW want we kennen progressieve tarieven bij de inkomstenbelasting. Dat heeft bijvoorbeeld tot gevolg dat een salarisverhoging van € 100 bij een jaarlijks inkomen van € 20.000 anders uitpakt als bij een inkomen van € 80.000,-.

De marginale belastingdruk neemt immers toe naar gelang het inkomen stijgt. Dat betekent dat in het eerste geval van de € 100 meer overblijft dan in het tweede geval. Om te bepalen of extra werk wel de moeite waard is, is het belangrijk om daar rekening mee te houden. Technisch gezien moet men bij een beslissing over meer werken altijd het marginaal belastingtarief erbij betrekken en niet het gemiddelde belastingtarief, dat in de meeste gevallen aanzienlijk lager is.

Onderscheid marginaal en gemiddeld belastingtarief

Maar vraag is of mensen de omgang met belastingen wel beheersen? Schatten we de hoogte van belastingtarieven wel juist in? Men kan er zijn twijfels over hebben. Het gros van de mensen is niet in staat om onderscheid te maken tussen een marginaal en gemiddeld belastingtarief.

En bij de overweging of het zin heeft om al dan niet langer te gaan werken, richten veel werknemers zich ten onrechte op het gemiddelde belastingtarief in plaats van het marginale belastingtarief.

Belasting verkeerd geïnterpreteerd

Nu mogen we gerust stellen dat we in Nederland een vrij ingewikkeld belastingtarief hebben en het zeker niet ieders meest geliefde bezigheid is om zich bezig te houden met nare dingen zoals inkomstenbelasting. En dan kan het al eens gebeuren dat we subtiele dingen zoals het verschil tussen marginaal en gemiddeld belastingpercentage over het hoofd zien.

Maar de Amerikaan Chetty heeft in een in 2009 gepubliceerd onderzoeksrapport aangetoond, dat ook een veel eenvoudiger systeem van belastingheffing voor verwarring kan zorgen. Hij toonde aan dat de aankoopbeslissingen van Amerikaanse consumenten sterk afhankelijk waren van het feit of de artikelen met bruto of netto bedragen waren geprijsd. Hoewel de deelnemers aan het onderzoek wisten dat de belasting aan de kassa nog bovenop de nettoprijs kwam, schonken ze pas echt aandacht aan die belasting als die expliciet op het prijskaartje was vermeld.