De betaalmoraal bij ouderen

Armoede vindt men vooral onder werklozen en alleenstaande ouders. Maar ook een derde groep wordt steeds meer door armoede getroffen: veel bejaarden leven in Nederland onder de armoedegrens. Als gevolg daarvan laat de betaalmoraal bij veel ouderen te wensen over. Een steeds grotere schuldenlast bedreigt Nederlanders van 65 en ouder. Onophoudelijk dalende pensioenen hebben hun financiële positie verzwakt en de incassobranche vreest het ergste voor de senioren. En slecht betaalgedrag bij ouderen is des te opmerkelijker omdat juist bij een groot deel van de oudere bevolking schulden maken en riskant aankoopgedrag altijd werd afgekeurd.

Ouderen steeds vaker in schuldenval

Mensen ontvangen graag post en krijgen krijgen graag bezoek. De vreugde is echter van korte duur wanneer er iets onaangenaams zoals een betalingsverzoek op de deurmat belandt. Of als zich een medewerker van een incassobureau aan de deur meldt voor een ernstig gesprek. Want voor veel mensen is het gênant om te worden aangesproken over hun schulden. Vooral ouderen zwijgen daarover uit schaamte, hoewel verdringing het probleem alleen maar erger maakt.

Armoede doet schulden bij ouderen groeien

Dat de betaalmoraal bij senioren afneemt, kan nauwelijks worden ontkend. Er is bij incassobureau's een trend waarneembaar waarbij mensen van 65 en ouder hun rekeningen slechter betalen dan de gemiddelde consument. En het heeft er alle schijn van dat die trend in de toekomst nog zal toenemen. Door dalende pensioenen, voortdurende aanslagen op ziektekostenbudgetten en woonkostentoeslagen dreigt toenemende armoede onder ouderen en dat leidt ertoe dat het betaalgedrag onder ouderen steeds slechter wordt. Het is in ieder geval een ontwikkeling die zorgen baart. Voor veel senioren zullen de pensioenen in de toekomst waarschijnlijk niet langer toereikend zijn om hun huidige levensstandaard te behouden en er wordt gevreesd dat dit een negatieve invloed op het betalingsgedrag zal hebben. Velen van hen bezitten nauwelijks reserves.

Ouderen verdwalen in woud van toeslagen

In oktober 2018 steunde een meerderheid in de Tweede Kamer een plan voor een landelijke voorlichtingscampagne voor ouderen. Daarmee wil men bejaarden het besef bijbrengen dat ze recht hebben op toeslagen. En ook hoe ze dat geld kunnen aanvragen. Maar ook het aanvragen van de toeslagen zou eenvoudiger kunnen. Liefst zou de Kamer zien dat ouderen een bericht krijgen dat ze waarschijnlijk in aanmerking komen voor een toeslag. Die veronderstelling zou dan gebaseerd moeten zijn op data die de overheid al in haar bezit heeft. Iets vergelijkbaars gebeurt ook al bij een vooringevulde aangifte inkomstenbelasting. Tijdens de behandeling in de Kamer verwees het CDA naar eerder onderzoek. Daaruit bleek dat een op de zes bejaarden die recht hadden op huurtoeslag, die toeslag niet aanvroeg. Een zorgelijke constatering. Het CDA weet dat onder meer aan het feit dat veel ouderen digitale aanvragen lastig vinden.

Ons betaalgedrag profiteert niet van de economische opleving

De verbeterde economische situatie in ons land en de gunstige groeivooruitzichten dragen ertoe bij dat veel consumenten weer duurdere aankopen doen. Maar die omstandigheden hebben geen positieve uitwerking op ons betaalgedrag gehad. Zodra consumenten zich relatief in veiligheid wanen, gaan ze meer consumeren en vergeten daarbij dat ze verplichtingen uit hoofde van schulden hebben. Daar komt nog bij dat het goedkoopgeldbeleid van centrale banken lenen goedkoper heeft gemaakt. Hoewel veel mensen nauwelijks nog ruimte hebben voor reserves en noodzakelijke aankopen, is de sociale druk om te consumeren alleen nog maar sterker geworden.

Veel ouderen kunnen maar moeilijk rondkomen

Volgens de plannen zoals gepresenteerd op Prinsjesdag 2018, zouden ouderen er 1% in koopkracht op vooruitgaan. Maar dat biedt deze generatie nauwelijks enig perspectief. In een enquête door de stichting Active Ageing in 2018, gaf 30% van de ouderen aan maar zeer moeilijk rond te kunnen komen. Een slechte financiële positie in combinatie met lichamelijke gebreken, gevoelens van onveiligheid en afnemende mobiliteit. Het zijn allemaal factoren die ertoe bijdragen dat de sociale veerkracht van deze mensen erg op de proef wordt gesteld.

Senioren hebben voornamelijk schulden bij de bank

Anders dan bij jongere mensen, wiens gebrekkige betaalmoraal zich meestal bij dienstverleners als telecombedrijven en postorder- of nutsbedrijven doet gevoelen, heeft bij senioren bijna de helft van alle schulden betrekking op betalingen aan banken. Dat zou erop kunnen duiden dat ouderen meer dan andere leeftijdscategorieën geneigd zijn om persoonlijke financiële crises met behulp van leningen te boven te komen.

De opstelling van incassobureau's

Men kan zich afvragen of incassobureau's wier reputatie toch al niet te best is, ertoe bij heeft kunnen dragen om de betalingsmoraal bij senioren te verbeteren. Men zou er goed aan doen om hen op een vriendelijke manier te benaderen, vertrouwen op te bouwen en zelfvertrouwen te kweken. Bij ouderen moet niet alleen met de levensomstandigheden rekening worden gehouden, maar ook met gevoeligheid en schaamtegevoel. En incassobureau's zetten weinig zoden aan de dijk als men niet ook het perspectief van de debiteur sterk laat meewegen.