Armoede in Nederland: eigen schuld, dikke bult?

Armoede en schuld, 2 zaken die nauw met elkaar verwant zijn. Helaas wint de houding “Armoede, eigen schuld, dikke bult” steeds meer terrein. De samenleving oordeelt steeds harder over armen. Alsof ieder van ons zijn lot altijd in eigen handen heeft. Eind 2018 publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) de gegevens over een bijzondere groep armen: de werkende armen. Ze hebben weliswaar een baan, maar ze verdienen te weinig om daarvan rond te komen. Gemeenten onderkennen dat dit een gestadig groeiende groep armen is. Maar het is een categorie die vaak moeilijk te benaderen is. Zo behoren er veel alleenstaanden zonder kinderen toe. Hun armoede blijkt dan niet via de scholen. En kleine zelfstandigen (ZZP’ers) schamen zich er vaak voor om hun armoede te tonen.

Inhoud

• Wat is armoede?
• Relatieve armoede
• “Armoede bestaat niet in Nederland”
• Armoede in Nederland
• Is stimulering van zelfredzaamheid de oplossing?
• Werkende armen: een baan hebben en toch arm zijn
• Hoeveel verdient een werkende arme?

Wat is armoede?

Het begrip armoede heeft iets te maken met sociale ongelijkheid. Het betekent een tekort aan materiële en immateriële goederen en een beperking van levenskansen. En wel vergeleken met de gangbare welvaart binnen de maatschappij. Wie arm is, bezit aanzienlijk minder dan de meeste anderen. In Nederland spreken we vaak van relatieve armoede.

Relatieve armoede

Gezinnen in relatieve armoede, heb voedsel, kleren en een dak boven hun hoofd. Maar in veel gevallen is hun inkomen onvoldoende om een ​​fatsoenlijk leven te leiden in een maatschappij die hoge eisen stelt. Wanneer mensen praten over relatieve armoede, gaat het over gebrek in meerdere opzichten. Bijvoorbeeld:

• huisvesting;
• onderwijs;
• gezondheid;
• werk;
• inkomen;
• technische infrastructuur (mobiele telefoon, computer etc.);
• sociale infrastructuur (leefomgeving).

Een ding staat vast. Bij alle pogingen om het probleem "armoede" te beschrijven gaat het over de ongelijke verdeling van kansen om deel te nemen aan het sociale leven.

“Armoede bestaat niet in Nederland”

Althans dat stelde demissionair premier Rutte nog in 2011. Maar je moet armoede in Nederland niet vergelijken met armoede in de derde wereld. Mensen lijden in Nederland weliswaar geen honger, maar grote groepen kwetsbare burgers leiden toch een heel ander leven dan mensen die goed in de slappe was zitten:

• weinig geld hebben, houdt dikwijls ook in dat mensen onvoldoende aan het sociale leven kunnen deelnemen; Er is geen geld voor een vereniging, voor de sportclub van de kinderen, en al helemaal geen geld voor vakantie;
• de warme maaltijd schiet er vaak meerdere malen per week bij in;
• mensen met schoolgaande kinderen die aan het eind van de maand elke euro moeten omdraaien;
• en het is ook frustrerend dat mensen in een welvarend land als Nederland naar de voedselbank moeten;
• of mensen die hun kleren alleen uit de tweedehandswinkels kunnen betrekken. Ook de minima willen uiteraard wel eens nieuwe kleren in plaats van afdankertjes.

Armoede in Nederland

Mensen doen er vaak alles aan om hun armoede te verbergen. Maar volgens het Centraal Planbureau is er veel armoede in Nederland. Meer dan 1 miljoen mensen leven rond de armoedegrens. Maar wie zijn dan die armen?

• een opsomming van armen in Nederland begint steevast bij alleenstaande ouders met kinderen;
• ook daartoe behoren alleenstaande ouderen die alleen van de AOW moeten rondkomen;
• maar ook een steeds grotere groep van tweeverdieners maakt deel uit van deze categorie, gezinnen waar beide ouders werken, maar wiens inkomen net te hoog is om in aanmerking te komen voor huurtoeslag of zorgtoeslag;
• verder is er natuurlijk een toenemende groep ZZP’ers, zelfstandigen zonder personeel, die te weinig opdrachten krijgen om van rond te komen.

Wie jong is en deel uitmaakt van een huishouden met 2 goede banen heeft doorgaans weinig te klagen, maar op 55-plussers zit de maatschappij niet te wachten. Dat kan ertoe leiden dat mensen op andere manieren in hun inkomen gaan voorzien. Denk daarbij aan kleine of minder kleine vormen van criminaliteit zoals hennepplantages.

Is stimulering van zelfredzaamheid de oplossing?

Achtereenvolgende kabinetten hameren de laatste jaren steeds meer op stimulering van zelfredzaamheid, maar er zijn altijd mensen die een steuntje in de rug nodig hebben. Al gauw wordt daarin een grotere rol aan gemeenten toebedacht, (schuldhulp) maar gemeenten kunnen helaas niet aan inkomenspolitiek doen want dat is een zorg van de landelijke overheid. Wel kunnen gemeenten natuurlijk druk uitoefenen op de landelijke politiek en gelukkig zijn er gemeenten die pertinent weigeren om te bezuinigen op armoedebeleid. Want een samenleving is pas echt rijk als er geen armen meer zijn.

Werkende armen: een baan hebben en toch arm zijn

In oktober 2018 publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onderzoeksgegevens over een bijzondere groep armen. Het ging om mensen met werk die toch arm waren. In 2014 maakten 320.000 werkende armen deel uit van een huishouden onder de armoedegrens. Hun aantal neemt vanaf 1990 gestadig toe. Een verontrustende ontwikkeling.

Wie worden tot de werkende armen gerekend?
Tot de categorie werkende armen behoorden vooral:

• alleenstaanden;
• zzp'ers;
• werknemers met een migratie-achtergrond.

Wanneer ben je volgens het SCP een ‘werkende arme’?
Werkende armen wordt gekenmerkt door een drietal dingen:

• je hebt een baan maar maakt te weinig uren;
• dat doe je tegen een (te) lage beloning;
• vaak onderhoud je met dat karig loon een groot huishouden.

Hoeveel verdient een werkende arme?

In haar rapportage van oktober 2018 hanteert het SCP ook inkomensbedragen die een indicatie geven wanneer iemand als ‘werkende arme’ beschouwd moet worden. Als noodzakelijke huishoudelijke uitgaven werden in dat verband aangemerkt:

• woonlasten;
• voeding;
• kleding;
• verzekeringen;
• abonnementen sportclub, bibliotheek etc.

Voor 2014 resulteerde dat in een armoedegrens die er als volgt uitzag:

• alleenstaande € 1063,-
• alleenstaande ouder met 2 kinderen € 1610,-
• ouderpaar met 2 kinderen € 2000,-

De genoemde bedragen zijn bedragen per maand