Verbeter rendement aandelenportefeuille met opties

Topmanagers die miljoenen opstrijken door het incasseren van opties. Dit heeft het imago van opties geen goed gedaan. Jammer, want het gebruik van opties kan heel nuttig zijn. Wat zijn opties en hoe werken ze ? En: hoe kunnen ze gebruikt worden om een aandelenportefeuille te beschermen tegen koersdalingen. Of om het rendement op aandelen te verbeteren.

Wat zijn opties ?

Opties zijn afgeleide beleggingsproducten ofwel derivaten. Meest bekend zijn opties op aandelen. Er zijn ook opties op bijvoorbeeld indices (zoals de AEX-index), grondstoffen (zoals goud en olie) en valuta (denk aan de koersverhouding tussen de Dollar en de Euro).
Hierna worden aandelen-opties bedoeld als gesproken wordt over opties, maar de principes gelden natuurlijk ook voor de andere soorten.

Twee soorten opties: Call-opties en Put-opties

Call-opties geven het recht om aandelen gedurende een bepaalde looptijd (namelijk tot de expiratie van de optie) te kunnen kopen tegen een vaste prijs (de uitoefenprijs). Put-opties geven het recht om aandelen gedurende een bepaalde looptijd (namelijk tot de expiratie van de optie) te kunnen verkopen tegen een vaste prijs (de uitoefenprijs). Over het algemeen is de contractgrootte 100 stuks, dat wil zeggen dat 1 optiecontract betrekking heeft op 100 aandelen.

Opties kopen en opties schrijven (verkopen)

Bij het verhandelen van een optie zijn altijd 2 partijen betrokken: de koper betaalt een premie aan de verkoper (schrijver) van de optie. De schrijver van de optie verplicht zich om, als de koper zijn recht wil uitoefenen, aandelen te leveren (bij een call-optie) of aandelen af te nemen (put-optie). Koper en schrijver hebben geen rechtstreeks contact met elkaar, daar zitten de effectenbeurs (Euronext) en de banken van de beide partijen tussen.

De premie van een optie wordt uitgedrukt in een bedrag per onderliggend aandeel. Omdat de contractgrootte meestal 100 stuks is, zal het totale transactiebedrag ook 100 maal het genoemde premie-bedrag zijn (voor een koper komen hier nog eventuele transactiekosten bij, voor de schrijver kan door transactiekosten het totaal te ontvangen bedrag lager worden).

Gedekt en ongedekt schrijven van opties

Het schrijven van een call-optie is ongedekt als de schrijver de (100 of bij meerdere contracten een veelvoud van 100) aandelen niet in zijn portefeuille heeft. Is dat wel het geval dan wordt gesproken over gedekt schrijven. Een put-optie kan niet gedekt geschreven worden, daarom verlangt de bank dat er door de schrijver voldoende geld beschikbaar gehouden wordt (de zogenaamde margin) om eventueel de aandelen te kunnen aankopen. Het maximale verlies voor de schrijver van een put-optie is te berekenen, namelijk 100 maal de uitoefenprijs (minus de voor de optie ontvangen premie). De koers van het aandeel kan immers niet onder nul zakken . Het maximale verlies voor de schrijver van een call-optie kent in principe geen limiet: 100 maal het verschil tussen de daadwerkelijke koers van het aandeel en de uitoefenprijs van de optie (minus de ontvangen premie).

Expiratie op de derde vrijdag van de maand

Hoewel er ook uitzonderingen zijn, hebben de meeste optiecontracten een looptijd tot de derde vrijdag van een bepaalde maand, de zogenaamde expiratiedatum. Bij expiratie kunnen er 2 dingen gebeuren:

1) De koers van het onderliggende aandeel ligt boven de uitoefenprijs van de optie:
In het geval van een call-optie zal de koper zijn recht uitoefenen, want dan krijgt hij of zij de aandelen tegen een lagere koers dan de beurskoers. Een put-optie zal in dit geval waardeloos expireren (aandelen leveren bij verkoop op de beurs een hogere prijs op dan door uitoefening van het optie-recht); de schrijver van de put-optie heeft dan een winst ter grootte van de ontvangen premie.

2) De koers van het onderliggende aandeel ligt onder de uitoefenprijs van de optie:
Een call-optie zal in dit geval waardeloos expireren (aandelen zijn goedkoper op de beurs te krijgen dan door uitoefening van het optie-recht); de schrijver van de call-optie heeft dan een winst ter grootte van de ontvangen premie.
In het geval van een put-optie zal de koper zijn recht uitoefenen, want dan krijgt hij of zij een hogere prijs voor de aandelen dan op de beurs.

Toelichting aan de hand van een Teletekst-pagina

Onderstaande Teletekst-pagina (erop klikken geeft een grotere versie) toont de koersen (op 31 december 2007) van een aantal opties op het aandeel KPN:

• 12,44 Euro is de koers van het aandeel op 31 december 2007. 12,46 Euro is de slotkoers van de handelsdag ervoor (28 december 2007).
• Onder "series" is vermeld of het om een C(all) of een P(ut) optie gaat, wanneer de expiratie is en wat de uitoefenprijs is.
• Onder "koers" staat wat de laatste koers (optiepremie) is waartegen gehandeld is.
• Onder "omzet" staat het aantal verhandelde optiecontracten op 31 december 2007.
• "bied" geeft aan wat de hoogste koers is die op dat moment door kopers (bieders) geboden werd.
• "laat" is de laagste koers die op dat moment door verkopers (laters) gevraagd werd.

De eerste optie in de lijst is de call-optie met uitoefenprijs 12,00 Euro en expiratiedatum (de derde vrijdag van) januari 2008. Deze is het laatst verhandeld tegen een premie van 0,60 Euro. De schrijver van deze optie heeft (100 maal 0,60 is) 60 Euro ontvangen, de koper van dit optiecontract heeft 60 Euro betaald.

De laatstgenoemde optie in de lijst is de put-optie met uitoefenprijs 12,00 Euro en expiratiedatum (de derde vrijdag van) december 2012. Deze is het laatst verhandeld tegen een premie van 2,50 Euro. De schrijver van deze optie heeft 250 Euro ontvangen, de koper heeft 250 Euro betaald.

Strategieën met opties

Er zijn veel strategieën met opties mogelijk. Om een indruk te geven worden er hieronder 2 genoemd.

Aandelenportefeuille beschermen tegen koersdalingen

Stel: een belegger heeft 300 aandelen van een bepaald bedrijf in zijn portefeuille en is bang voor waardedaling als gevolg van een beurscrisis of tegenvallende resultaten bij het betreffende bedrijf.

Om zich hier tegen in te dekken kunnen 3 put-opties gekocht worden. Deze geven het recht om gedurende een bepaalde periode de 300 aandelen tegen een vastgestelde prijs te kunnen verkopen. Eigenlijk dus een verzekering tegen koersdaling.

Rendement op aandelen verhogen

Een belegger heeft 200 aandelen van een bepaald bedrijf. De koers van dit aandeel stijgt niet of nauwelijks. Naast het dividend wat jaarlijks uitgekeerd wordt, is het rendement laag.

Om het rendement te verhogen kunnen 2 call-opties (gedekt) geschreven worden met een uitoefenprijs die iets hoger ligt dan de huidige beurskoers. De belegger ontvangt hiervoor een premie. Als de koers van het aandeel bij expiratie niet boven de uitoefenprijs is gestegen, is de winst gelijk aan de premie en bovendien kunnen voor een nieuwe periode wederom call-opties geschreven worden. Mocht de koers toch gaan stijgen en worden de opties uitgeoefend, dan worden de 200 aandelen uit de portefeuille verkocht. Dat gebeurt dan tegen een hogere koers dan de beurskoers op het moment van schrijven van de optie. Als de beurskoers sterk stijgt wordt op deze manier mogelijk een forse koerswinst misgelopen, maar er is wel rendement gemaakt en dat werd vantevoren niet verwacht. Al te neerslachtig worden van misgelopen winsten is overigens verspilde energie. Want wie zegt dat anders inderdaad tegen een hoge koers de aandelen verkocht zouden zijn door de belegger ? Veel mensen wachten namelijk op een verdere koersstijging en worden dan geconfronteerd met een koers die weer inzakt. Of zoals sommigen zeggen: "Winst nemen is de enige manier om geld te verdienen op de beurs, tussentijdse koerswinst is slechts papieren winst".

Naast het gedekt schrijven van call-opties kan ook extra rendement gemaakt worden door het schrijven van 1 of meer put-opties. Stel: de belegger is eigenlijk van plan om 100 extra aandelen van het bedrijf te kopen, maar dan tegen een iets lagere koers dan de huidige beurskoers. Er kan dan een put-optie geschreven worden met een uitoefenprijs die iets lager ligt dan de huidige beurskoers. De belegger ontvangt hiervoor een premie. Als de koers van het aandeel bij expiratie niet onder de uitoefenprijs is gedaald, is de winst gelijk aan de premie en bovendien kan voor een nieuwe periode wederom een put-optie geschreven worden. Is de koers bij expiratie gedaald tot onder de uitoefenprijs dan wordt de optie uitgeoefend en krijgt de belegger 100 aandelen in zijn portefeuille erbij. Deze worden dan aangekocht tegen een lagere koers dan de beurskoers op het moment van schrijven van de optie. Natuurlijk kan de beurskoers op het moment van levering van de aandelen erg veel lager zijn dan de uitoefenprijs. Maar als de belegger ze had gekocht op het moment van schrijven van de put-optie was er nog meer betaald en was bovendien ook geen premie ontvangen.

Conclusie

Voor beleggers in aandelen kan het zeer de moeite waard zijn om zich te verdiepen in opties. Niet om hiermee simpelweg op koerswinst of koersdaling te speculeren (gokken), zoals door sommigen gedaan wordt. Maar wel om hiermee een beter beleggingsresultaat te halen dan met aandelen alleen.

Lees verder

• Wat is het juiste moment om aandelen te kopen?
• Beleggen in aandelen of beleggingsfondsen