Testament en codicil maken

Een testament of wilsbeschikking is een in de notariële akte vastgelegde verklaring, die iemand maakt om te bepalen wat er na zijn overlijden moet gebeuren. De meesten kennen de term codicil in medische zin. In juridische zin is een codicil een eigenhandig geschreven verklaring (zonder notaris) om iets na te laten aan specifieke personen. In dit artikel wordt zowel het maken van een testament als van een codicil besproken met een voorbeeld voor formulering van een codicil.

Inhoud

• Testament (wilsbeschikking)
• Testament laten maken
• Notariële akte
• Een codicil schrijven
• Langstlevende testament
• Bloot eigendom
• Andere Testamentvormen
• Testament en testamentenregister

Testament (wilsbeschikking)

Een testament of wilsbeschikking is een regeling die iemand maakt middels een (vastgelegde) verklaring om te bepalen wat er na zijn overlijden met zijn vermogen moet gebeuren. De officiële beschrijving van het begrip testament, door juristen vaak uiterste wilsbeschikking genoemd, is een eenzijdige herroepelijke rechtshandeling.

• Eenzijdig houdt in dat je het alleen maakt, dat niemand anders dan de notaris en de getuigen weten wat er in het testament staat.
• Herroepelijk wil zeggen dat je het gedurende je leven (gedurende de werktijden van de notaris) zo vaak kan veranderen als je wilt. Het komt regelmatig voor dat echtgenoten of samenwonenden ten behoeve van elkaar een testament willen maken, samen bij de notaris komen om het testament te bespreken en te ondertekenen. Dit wil echter niet zeggen dat ze ook samen moeten komen om het testament te veranderen.
• Rechtshandeling wil zeggen dat het maken van een testament rechtsgevolg heeft. Dit houdt in dat het recht mogelijkheden heeft de uitvoering van hetgeen bepaald is in het testament te vorderen.

Verder kun je alleen maar iets over je vermogen bepalen, over je geld en goederen en niets over je partner en/of kinderen. Er is hier echter één uitzondering op: je kunt in je testament bepalen wie er na je overlijden voogd over je kinderen moet worden.

Testament laten maken

Iemand die een testament laat maken wordt testateur genoemd. Wanneer het testament gemaakt is, geldt het testamentair erfrecht.

Op een paar uitzonderingen na, bestaat er één hoofdvorm van een testament en één veel gebruikte aanvulling.

Notariële akte

De hoofdvorm van een testament schrijft een notariële akte voor, m.a.w. je moet naar de notaris. De notaris maakt een akte op grond van wat je vertelt. Een akte is een schriftelijk stuk met een aantal bepalingen, die eerst in conceptvorm naar je wordt toegestuurd. Meestal vraagt de notaris in een begeleidende brief of je het met de inhoud eens bent. Deze inhoud is meestal in officieel 'hoogdravend' (19e eeuws) Nederlands geformuleerd. De volgende stap is een tweede afspraak bij de notaris die het testament (dat van tevoren uitgebreid besproken is), in aanwezigheid van twee getuigen, in zijn geheel voorleest. Dit is een verplichte procedure. De wet bepaalt je testament nietig, indien de notaris dit niet doet. Nietig houdt in ongeldig en dus zonder gevolg.

Voorlezen verplicht; de wetgever heeft dit bepaald, daar degene die een testament maakt nog eens nadrukkelijk kan horen wat hij/zij bepaalt. Dit enerzijds zodat er geen misverstand bestaat over de redactionele inhoudelijke kant en anderzijds de maker van een testament, testateur genoemd, beseft wat hij/zij doet. Een testament kan namelijk na iemands dood grote gevolgen hebben. Na deze formaliteiten wordt door de betreffende (jezelf), de notaris en de getuigen een handtekening gezet en vanaf dat moment is het testament rechtsgeldig.

Een codicil schrijven

Een codicil is een andere mogelijkheid. De meeste mensen kennen het woord codicil in zijn medische functie en het doneren van organen e.d. na je overlijden. Bij een beschrijving wat er na je dood met bepaalde spullen dient te gebeuren kan ook een codicil gemaakt worden. Een codicil is een eigenhandig geschreven verklaring, waarmee je bijzondere huisraad als meubelen, lijfgoederen en lijfsieraden kan legateren. Dit hoeft dus niet bij de notaris te gebeuren. Voor de geldigheid ervan zijn er een aantal voorwaarden, het moet:

• eigenhandig geschreven zijn, dus in handschrift en niet met typemachine of computer
• gedagtekend zijn, de dag, maand en jaar moeten erop staan
• je handtekening bevatten; deze moet eronder staan.

Je kunt alleen die spullen op deze manier beschrijven die de wet noemt en het dient duidelijk herkenbaar te zijn wat wordt bedoeld. Als je b.v. drie gouden ringen hebt, is het niet genoeg om te schrijven: mijn gouden ring is voor ... De ring dient duidelijk omschreven te zijn, b.v.: de gouden ring met de blauwe steen waarin de datum 20-05-1928 gegraveerd staat, is voor mijn dochter Marieke. Hieronder volgt een voorbeeld hoe je een codicil kunt opstellen/formuleren. Let wel: het moet eigenhandig geschreven zijn!


Het nadeel van een codicil is, dat het zoek kan raken. In het ergste geval - en helaas gebeurt dit in de praktijk - zou iemand dit schrijven kunnen verscheuren, omdat diegene niet wil dat het wordt uitgevoerd. Er zijn twee dingen die je kunt doen om dit te voorkomen. Je kunt het codicil aan de notaris in bewaring geven of je kunt de inhoud ervan in een gewoon testament zetten. In een kluisje kan natuurlijk ook, maar dan moet er weer iemand zijn die de cijfercombinatie weet.

Langstlevende testament

Het langstlevende testament is het meest gebruikelijke, meest voorkomende testament. Dit testament geeft bescherming en zekerheid aan de langstlevende partner. Het is in een wettelijke bepaling (Hoge Raad) opgenomen dat het recht van de langstlevende partner voorgaat op het recht van de kinderen. Hoewel de kinderen recht hebben op hun erfdeel (wettelijk erfdeel of legitieme portie), kunnen ze dit (in principe) pas opeisen als de langstlevende ook overleden is. Dit om te voorkomen dat de langstlevende in de problemen komt. De belangrijkste vorm van een langstlevend testament is een vruchtgebruik testament. In dit testament is bepaald dat de langstlevende partner het vruchtgebruik van de nalatenschap krijgt. Vruchtgebruik is het zakelijk recht om het goed (eigendom) van iemand te gebruiken en hiervan de vruchten (opbrengsten) te genieten, alsof men hier zelf de eigenaar van is. Voorwaarde is wel dat het goed (eigendom) in stand blijft.

Bloot eigendom

Naast vruchtgebruik bestaat ook het bloot eigendom. Hieronder wordt het eigendom verstaan, waarbij geen lusten en lasten worden genoten. Men is dan eigenaar van een huis, maar woont er niet. Men krijgt er geen vergoeding (lusten) voor, maar heeft er ook geen kosten aan, hoeft niets te betalen (lasten). Maar eventuele waardestijging of juist waardedaling maken wel deel uit van het bloot eigendom.

Andere Testamentvormen

Holografisch testament

Dit is een testament, ook wel gesloten testament genoemd, dat geheel eigenhandig uitgeschreven is en bij een notaris in bewaring gegeven.

Ik Opa-testament

Van dit testament is sprake als opa of oma geld aan zijn/haar kleinkinderen wil nalaten. Men doet dit over het algemeen om dubbele successierechten (dubbele vererving) te voorkomen. Het tarief wordt namelijk lager als de erfenis een generatie overslaat, daar het vermogen slechts eenmaal vererft. Het kleinkind erft dan niet via zijn ouders, maar direct, echter het geld wordt pas ontvangen wanneer de ouders overleden zijn. Het voordeel hiervan is dus dat er maar een keer successiebelasting betaald hoeft te worden.

Krijgsman-testament

Verder is er nog een vorm die nog maar heel weinig voorkomt, het zogenaamde Krijgsman-testament. Dit kan opgemaakt worden door militairen in een oorlogsperiode, gedurende oorlogshandelingen. Dit is maar 14 dagen geldig.

Testament en testamentenregister

Als iemand overleden is, waarvan niet bekend is of diegene een testament heeft gemaakt, is dit opvraagbaar. De notaris is namelijk verplicht om, nadat er een testament is opgemaakt, het Centraal Testamentenregister te berichten betreffende het soort testament en de personalia.

Bij het Centraal Testamentenregister in Den Haag is na te vragen of iemand een testament heeft gemaakt. Dit moet schriftelijk gebeuren met een akte van overlijden van de betreffende persoon. Het Centraal Testamentenregister is een onderdeel van het Ministerie van justitie en gevestigd in Den Haag.

Akte van overlijden

Een akte van overlijden is tegen betaling (ca. 95,-) te verkrijgen bij de gemeente waar de overledene het laatst heeft gewoond.

Verklaring van erfrecht

Als iemand overlijdt, zal het nodig zijn dat de erfgenamen zich t.o.v. derden, zoals b.v. bank of giro, kunnen legitimeren. Hier is een zogenaamde verklaring van erfrecht voor nodig. Deze verklaring is een door de notaris opgemaakte verklaring waarin aangegeven is wie is overleden, wie de erfgenamen zijn (tot de nalatenschap gerechtigd zijn) en voor welk deel zij erfgenaam zijn. Voordat de notaris dit kan doen, moet hij eerst informeren of er een testament is gemaakt. Via navraag bij het Centraal Testamentenregister komt de notaris dan te weten of er een testament is en zo ja, welke notaris het testament bewaart (in bewaring heeft). Tevens vermeldt het Testamentenregister of er al eerder testamenten zijn gemaakt. Op deze manier komen de erfgenamen in ieder geval te weten of er in Nederland een testament is opgemaakt.

Lees verder

• Erfenis en erfrecht: erven, erfgenamen & verklaring erfrecht
• Successie en Schenkingsrecht