Hoe de termijnmarkt de prijsvorming aan de beurs beïnvloedt

In de media wordt in de beursberichten van de termijnmarkt nauwelijks melding gemaakt. Alsof die niet lijkt te bestaan. En als het fenomeen ooit al besproken wordt, hebben veel beleggers het minachtend over 'weddenschappen' die binnenkort aflopen. Zijn opties en futures, datgene wat op de termijnmarkt verhandeld wordt, dan niet relevant? En alleen iets voor 'gokkers'? Wel dat is een misvatting. Degenen die goed bekend zijn met de kracht en functie van de termijnmarkt, horen vaak met afgrijzen de verklaringen op internet of televisie aan over sterke prijsbewegingen aan de beurs. Overigens heeft het fenomeen bitcoin er in 2017 voor gezorgd dat de termijnmarkt wat meer onder de aandacht kwam. In december 2017 werd namelijk voor het eerst de inschrijving op Bitcoinfutures opengesteld waardoor er ook op een koersdaling van de munt kon worden gespeculeerd.

Geld verdienen door trends te beïnvloeden

De leek zou niet verwonderd zijn als hij zou begrijpen wat er daadwerkelijk gebeurt op de termijnmarkt. Want daar is het gemakkelijker om doelen na te streven. Doelen zoals:

• trends intensiveren;
• trends vertragen of omkeren;
• en vooral geld verdienen.

Want wat van toepassing is op alle andere segmenten van de beurs, geldt ook voor de termijnmarkt

Grote volumes en bedragen kunnen de trend beïnvloeden

Wie in staat is om met grote bedragen te opereren, wint de strijd om de trend op korte termijn. Wanneer een grote partij met een groot volume aan de koperzijde verschijnt, verschuift de verhouding tussen vraag en aanbod ten gunste van de vraag en stijgen de prijzen. Logisch. Op de termijnmarkt is dat niet anders. En welke belegger zou niet grote sommen geld willen hebben om de markt voor zich uit te drijven? Op die manier zou hij pas echt het verschil kunnen maken met zijn transacties. Dat grote partijen zoals hedgefondsen op de termijnmarkt met enorme sommen geld handelen, kan niemand hen verwijten.

Hoe de termijnmarkt is ontstaan

Eigenlijk was dat vroeger anders gemeend. Van origine was de termijnmarkt niet echt bedoeld om op de markt met een grotere hefboomwerking te speculeren. Termijnmarkten dienden er alleen voor om een prijs zeker te stellen, waarvoor men over enkele weken of maanden zou willen kopen of verkopen. Dit was vooral belangrijk bij grondstoffen. En dat is nog steeds zo.

Prijzen veiligstellen met futures en opties

Zo is er de handelaar die een mislukte tarweoogst vreest en op het moment een gunstige prijs ziet. Probleem is dat hij de tarwe pas over drie maanden nodig heeft en betalen wil. Zo iemand gaat een 'longpositie' voor tarwe aan in futures of opties. Op die manier stelt hij de actuele prijs veilig. Stijgt de tarweprijs zoals gevreesd vanwege een zwakke oogst, dan heeft hij het recht om de tarwe aan het einde van de looptijd van de futures of opties voor de afgesproken prijs te kopen. Omgekeerd zal een producent van tarwe 'short' gaan als hij bang is voor een superoogst. Een overvloed in aanbod zou de prijs drukken. Zo verzekert hij zich als producent van een redelijke prijs, ook als de marktprijs later zou dalen.

Handel in futures en derivaten later meer gericht op speculatie

Maar het grootste deel van de handel in futures en derivaten is tegenwoordig inderdaad gebaseerd op speculatie. Bedoeld om winst te maken door het kopen van futures en opties en vervolgens, indien mogelijk, met winst door te verkopen. Wat overigens ingewikkelder is met opties maar een gedetailleerde uitleg daarover valt buiten de reikwijdte van dit artikel.

Termijnmarkt en spotmarkt zijn via arbitrage onlosmakelijk met elkaar verbonden

Wat merkt nu de beurs ervan wanneer speculanten kopen of verkopen op de termijnmarkt? Als iemand enorme hoeveelheden AEX-futures koopt, zal dat de AEX niet automatisch beïnvloeden. Want dat is het berekende resultaat van de prijzen van 25 hoofdaandelen zoals die aan de Amsterdamse beurs zijn genoteerd. Een aandeel Unilever of Heineken stijgt of daalt heus niet omdat iemand AEX-futures koopt of verkoopt op de termijnmarkt … of?

Via arbitrage profiteren van prijsverschillen

Niet noodzakelijk, dat klopt. Maar wat gebeurt er als de AEX-future met 100 punten stijgt, maar de AEX niet? Dan zou het een grandioze deal zijn om een AEX-mandje van 30 aandelen te kopen en tegelijkertijd de veel duurdere AEX-future te verkopen (of, als je niet 'long' bent, 'short' te gaan) om van dit verschil te profiteren! En ja, deze verschillen worden ook permanent vergoed, via de zogenaamde 'arbitrage'. Tegelijkertijd maakten grote marktpartijen nu extreem snel via computergestuurde systemen, gebruik van deze verschillen. En dus zijn de termijnmarkten en de onderliggende prijzen waarop de futures zijn gebaseerd, onlosmakelijk met elkaar verweven. Wanneer de future van goud stijgt, stijgt de feitelijke goudprijs op de zogenaamde 'spotmarkt' (de markt waarop gelijk wordt afgerekend). En wanneer de future daalt, daalt ook de eigenlijke goudprijs.

Termijnmarkten meestal de echte drijvende kracht op de beurs

De belegger kan zich nu afvragen waarom de prijsbewegingen van futures en opties afwijken van die op de spotmarkt. Waarom kent de AEX future meer 'bulls' dan de AEX zelf en waarom creëert die dus zo’n opmerkelijke discrepantie? Dat is een goede vraag. Welnu, op de termijnmarkt handelt men met een zogenaamde hefboom. Wie hier 10.000 euro besteedt en 'long' gaat in de AEX future, beweegt eigenlijk een veel hoger volume. Want in opties en futures betaal je slechts een deel van de werkelijke waarde. Dus als grote partijen de markt willen beïnvloeden, zetten ze hun kapitaal via futures in. Op die manier kunnen ze bijvoorbeeld met 1 miljoen euro de AEX-futures veel meer omhoog stuwen dan door dat geld in 30 AEX-aandelen te steken. En via bovengenoemde arbitrage volgt de AEX deze impulsen van de meer beweeglijke AEX future eenvoudig op.

Meestal zijn het de futures die marktbewegingen in gang zetten, intensiveren of omkeren. De termijnmarkt is dus zeker iets om op te letten. Want vaak kan men kort voor het aflopen van futures en opties profiteren van deze kennis.

Vervaldata op de termijnmarkt cruciaal voor alle traders!

Futures lopen vier keer per jaar af. Deze datums zijn (voor de aandelenmarkt) telkens de derde vrijdag van de derde maand van een kwartaal, namelijk:

• maart;
• juni;
• september;
• december.

Voor de grote spelers op de termijnmarkt zijn dit belangrijke data. Grote speculaties komen dan uit of juist niet. En er worden nieuwe posities ingenomen. In het verleden vormden dergelijke vervaldatums vaak een ommekeer in een trend, aangezien veel grote partijen zich dan opnieuw oriënteerden.