Wat zijn derivaten?

Derivaten zijn afgeleide financiële producten die hoofdzakelijk gebruikt worden om risico's af te dekken of om mee te speculeren op de beurs. De belangrijkste derivaten zijn opties, swaps, futures en forwards. Hieronder volgt een uitleg over derivaten en het gebruik ervan.

Geschiedenis

Decennia geleden waren banken risicoloze ondernemingen die hun vizier meer op de lange termijn hadden gericht dan op de korte termijn. Echter, dit beeld veranderde vanaf de jaren 80 op drastische wijze. Het motto werd 'snel veel geld verdienen'. Er werd op een steeds riskantere manier ondernomen, waardoor er een groeiende behoefte ontstond aan middelen om deze risico's af te dekken. Derivaten boden een oplossing hiervoor. Een derivaat heeft zelf geen waarde, maar ontleent deze aan de onderliggende waarde. Daarmee is de waarde van een derivaat afhankelijk van de prijsontwikkeling.

Soorten

Derivaten hebben grofweg twee doelen: het beperken van risico of het speculeren om zodoende beleggingswinst te behalen. Er zijn vele soorten derivaten. De belangrijkste zullen we hieronder bespreken.

• Opties: Deze derivaten geven de belegger het recht om de onderliggende waarde (bijvoorbeeld een aandeel) tegen een bepaalde prijs te kopen of te verkopen. De prijs is dan vooraf al vastgesteld. Opties zijn in te delen in twee soorten: callopties en putopties. Callopties geven de belegger het recht om te kopen, terwijl putopties juist het recht geven om een bepaalde onderliggende waarde te verkopen. Bij beide opties is er vooraf een prijs vastgesteld en ook een datum waarbinnen deze transactie moet plaatsvinden.
• Futures: Deze derivaten hebben veel weg van opties. Het belangrijkste verschil is dat futures onderling verkocht mogen worden. De belegger kan bijvoorbeeld een bepaalde prijs afspreken om een aandeel te kopen (calloptie), maar kan deze derivaat voor het verstrijken van de ultieme datum weer verhandelen. Dit geeft de belegger wat meer ruimte bij eventuele verliezen. De aantallen zijn bij futures ook beduidend hoger dan bij opties; er gaat dus aanzienlijk meer geld in om.

Waar vindt de handel plaats?

De handel in derivaten vindt plaats op de beurs of On The Counter (OTC). Met dit laatste wordt bedoeld dat bedrijven onderling, zonder tussenkomst van een financiële instelling derivaten met elkaar verhandeld. Het grote voordeel van handel op de beurs is dat het voor de belegger veel overzichtelijker is dan wanneer bedrijven onderling gaan handelen. Daarnaast schept het ook meer zekerheid, aangezien de financiële instellingen ten alle tijden garant staan voor de derivaten. Bij On The Counter handel is dit altijd nog maar de vraag.

Derivaten in opspraak

De laatste tijd zijn derivaten vaak negatief in het nieuws geweest. Denk daarbij aan de Vestia-affaire, waarbij op grote schaal verlies werd geleden met de handel in derivaten. Naar schatting is het verlies in totaal één miljard euro. Deze corporatie wilde renterisico's afdekken, door derivaten aan te schaffen die rentestijgingen moest ondervangen. Echter, in plaats van dat de rente ging stijgen, daalde de rente, waardoor de woningcorporatie met grote verliezen werd geconfronteerd. Ook de Fontys Hogeschool heeft hierdoor flinke verliezen geleden. Zij hadden plannen voor grootschalige verbouwingen die met geleend geld moest worden bekostigd. Om de rentestijgingen in de toekomst tegen te gaan, besloten zij ook om hiervoor derivaten te kopen. Ook in dit geval daalde de rente juist, zodat Fontys met enkele miljoenen euro's schuld zat opgezadeld. Hoewel er vaak ook veel geld mee wordt verdiend, blijft de handel in derivaten een riskante onderneming.