Het testament als vermogensplanning (België)

Samen met de schenking is het testament een van de bekendste planningstechnieken voor de overdracht van het vermogen. In bepaalde gevallen komt het wettelijk erfrecht niet tegemoet aan de wensen van de erflater en kan een testament uitkomst bieden. Op zich geeft het testament geen aanleiding tot lagere successierechten. Maar we reiken in dit artikel een aantal ideeën aan om een belastingbesparing te realiseren.

Een geldig testament

Wie een testament wil opstellen, moet in principe meerderjarig zijn en over al zijn verstandelijke vermogens beschikken. Vanaf 16 jaar kan men wel al over de helft van zijn vermogen beschikken. Een testament kan verschillende vormen aannemen.

Het onderhands eigenhandig testament

Dit testament moet met de hand geschreven, gedateerd en ondertekend worden. In de praktijk stellen we vast dat veel eigenhandige testamenten foutief worden opgesteld, waardoor ze nietig en dus niet uitvoerbaar dreigen te zijn. Wij raden u daarom aan om steeds een beroep te doen op een specialist. Op het moment dat de nalatenschap openvalt, moet het testament aangeboden worden aan een notaris. Die maakt een proces-verbaal op en legt hiervan een afschrift neer op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg.

Het authentiek testament

Dit soort testament moet aan de notaris gedicteerd worden in de aanwezigheid van twee getuigen. Daarna wordt het in bewaring gegeven bij het Centraal Register der Testamenten zodat het niet verloren kan gaan.

Het internationaal testament

Als u niet wilt dat de notaris op de hoogte is van de inhoud van het testament, dan kunt u kiezen voor het internationaal testament, dat eveneens getypt mag worden. De testator biedt het document ter ondertekening aan de notaris aan in aanwezigheid van twee getuigen, verklaart daarbij dat het zijn testament betreft en dat hij akkoord gaat met de inhoud. Daarop maakt de notaris bij authentieke akte een verklaring op waaruit blijkt dat aan alle wettelijke vereisten voldaan werd.

Testament versus schenking

Een testament is herroepbaar een schenking onherroepbaar: Terwijl u zich bij een schenking onmiddellijk verarmt, kunt u bij een testament zolang u leeft over uw goederen beschikken. Daarbij kan een testament te allen tijde herroepen worden, terwijl een schenking in principe onherroepelijk is.

De reden waarom mensen een testament opmaken, heeft meestal niets te maken met fiscale optimalisatie. De aanleiding is over het algemeen de bezorgdheid over de verdeling van de nalatenschap. Het wettelijk erfrecht komt niet altijd tegemoet aan de wensen van de erflater. Actief ingrijpen om de vererving te moduleren is dan de boodschap. Zo is voor samenwonenden het testament meestal nog een noodzaak. Behalve het vruchtgebruik op de gezinswoning erven zij immers niet automatisch van elkaar. Een testament kan in dat geval voor de nodige bescherming zorgen.

Een testament kan ook nuttig zijn indien u wenst af te wijken van de gelijke behandeling van bijvoorbeeld uw kinderen. Zo kunt u een bepaalde erfgenaam bevoordelen of omgekeerd, het erfdeel van een reservataire erfgenaam beperken tot het minimum.

Fiscale optimalisatie

Hierboven werd aangetoond hoe het testament gebruikt kan worden als een instrument om de nalatenschap te verdelen. Wilt u daarnaast ook een fiscale besparing realiseren, dan moet u nog een stap verder gaan. Wij overlopen kort enkele technieken.

Generation skipping

In de praktijk zien we dat grootouders hun kleinkinderen vaak al wensen te betrekken in de verdeling van hun nalatenschap. Ze dragen via testament een deel van hun vermogen rechtstreeks over aan hun kleinkinderen en slaan daarbij een generatie over. Het voordeel is dat de nalatenschap verdeeld wordt over meerdere personen, waardoor de kans kleiner is dat men in de hogere schijven van het successierecht terechtkomt. Uiteraard moet er rekening gehouden worden met de reserve van de kinderen.

Het restlegaat

Deze techniek wordt soms toegepast door de ouders van een gehandicapt kind. Via testament legateren zij een deel van hun vermogen aan het gehandicapte kind, waarbij bepaald wordt dat alles wat overblijft na diens overlijden naar een tweede begunstigde gaat, bijvoorbeeld een ander kind. Er wordt een fiscale optimalisatie gerealiseerd doordat bij het overlijden van de begunstigde, nl. het gehandicapte kind, de overgebleven goederen vererven volgens het tarief dat van toepassing is tussen de oorspronkelijke testator, nl. de ouder, en de tweede begunstigde, het andere kind. In plaats van het tarief tussen broers en zussen zal hier het tarief in rechte lijn toegepast worden, dat voordeliger is.

Via het restlegaat kunt u ook vermijden dat een welbepaald goed bij de schoonfamilie terechtkomt. Mr Peeters heeft bijvoorbeeld twee kinderen. Hij legateert zijn effectenportefeuille aan zijn zoon Bart, maar bepaalt dat wat overblijft na diens overlijden moet toekomen aan zijn dochter (de zus van Bart). Op die manier kan men ervoor zorgen dat bepaalde goederen in de familie blijven. Zijn zoon mag de geërfde goederen vrij gebruiken, maar hij mag ze niet aan een andere persoon toebedelen via schenking of testament.

Het duo-legaat

Deze techniek wordt soms toegepast wanneer de erflater enkel nog verre verwanten heeft. Omdat deze erfgenamen in de hogere successietarieven zullen vallen, kan het interessant zijn om in het testament een deel van het vermogen aan een vzw naar keuze te legateren en daarbij de last op te leggen om de successierechten van het verre familielid te betalen. Deze laatste krijgt met andere woorden een deel van de erfenis zonder dat hij hierop successierechten moet betalen. Indien dit correct becijferd wordt, is dit een win-winsituatie voor zowel de erfgenamen als de vzw.