Het depositogarantiestelsel: een verzekering voor spaargeld

Het depositogarantiestelsel is een stelsel dat de spaargelden van particulieren garandeert tot een bepaald bedrag. Het stelsel neemt particulieren in bescherming tegen een eventueel faillissement van banken, waardoor de consumenten in ieder geval (gedeeltelijk) het opgebouwde spaargeld kunnen terugvorderen. Hoe werkt het depositogarantiestelsel en op welke manier wordt dit stelsel ingezet?

De geschiedenis

In 1978 is de Collectieve Garantie Regeling opgericht. Deze regeling is door een collectief van banken zelf opgericht en garandeerde het spaargeld van consumenten tot 20.000 euro. Per 1 januari 2007 is de Collectieve Garantie Regeling vervangen door het depositogarantiestelsel, dit in het kader van de introductie van de Wet op het Financieel Toezicht (WFT). In plaats van 20.000 euro werd het spaargeld tot 40.000 euro gegarandeerd. Van deze 40.000 euro werd de eerste 20.000 euro volledig vergoed. Over het bedrag tussen de 20.000 euro en 40.000 euro werd 90% vergoed, waardoor de totale garantie uitkwam op 38.000 euro. De bedoeling van het stelsel is dat consumenten enigszins beschermd worden tegen een financiële crisis en een eventueel faillissement van een bank. Anderzijds biedt het stelsel een bepaalde zekerheid aan consumenten, waardoor zij hun spaargelden niet zomaar, bijvoorbeeld uit angst of bij een slecht bericht over hun bank, zullen weghalen. Het risico op een zogenoemde bankrun (waarbij consumenten in korte tijd massaal hun spaargeld bij de bank opnemen zodat de bank haar liquiditeiten verliest en niet aan haar kortlopende verplichtingen kan voldoen) wordt hiermee gereduceerd.

De verhoging in 2008

In oktober 2008 maakte de overheid bekend dat het depositogarantiestelsel wordt verhoogd naar 100.000 euro. De verhoging is het gevolg van de onzekere financiële tijden en het oude garantiebedrag ad. 38.000 euro dat onvoldoende zekerheid en stabiliteit bood. De reden voor de aanpassing was tweeledig.

Verhoging van het garantiestelsel in andere Europese landen

In Europa verhoogde Ierland het gegarandeerde bedrag voor spaarders naar 100.000 euro. Buurland Engeland ondervond hier direct de consequenties van: veel Engelse consumenten brachten de opgebouwde spaargelden onder bij Ierse banken om gebruik te maken van het garantiestelsel. Later beloofde Frankrijk een volledige garantie af te geven voor de spaargelden die bij Franse banken waren ondergebracht en gaf Duitsland een soortgelijk commitment af. Vooral Nederlandse banken met kantoren in andere Europese landen (die het garantiebedrag verhoogd hadden), kregen te maken met een sterke afname van de spaargelden. Consumenten kozen er steeds vaker voor om de spaargelden te verschuiven naar banken die onder een hogere garantieregeling vielen.

Afname van het vertrouwen

Ook begon het vertrouwen in de bancaire sector sterk af te nemen naar aanleiding van de financiële crisis die zich ook in Europa uitbreidde. In Amerika gingen grote banken failliet. De angst dat dit ook in Nederland kon gebeuren leidde tot het opnemen van spaargelden. Na negatieve berichten over een aantal Nederlandse grootbanken namen de liquiditeiten bij deze banken sterk af.

In eerste instantie wilde de overheid de garantie verhogen naar 50.000 euro, dit omdat de garantieregeling in eerste instantie is bedoeld voor de kleine particuliere spaarder en 100.000 euro niet werd gezien als een klein spaarbedrag. Daarnaast werd met een gegarandeerd bedrag van 50.000 euro maar liefst 87% van de particuliere spaarders veilig gesteld. Om de regeling echter gelijk te trekken met andere Europese landen is er uiteindelijk voor gekozen om het garantiebedrag te verhogen naar 100.000 euro.

Beroep doen op het depositogarantiestelsel

Het depositogarantiestelsel is bedoeld voor particulieren en kleine ondernemingen.

Ondernemingen

Een kleine onderneming die een verkorte balans mag voeren valt onder het depositogarantiestelsel. Een onderneming mag een verkorte balans voeren als aan twee van de volgende drie voorwaarden wordt voldaan:

1. De activa bedragen maximaal 4,4 miljoen euro
2. De netto omzet bedraagt maximaal 8,8 miljoen euro
3. Er werken maximaal 50 FTE binnen de onderneming

Vanaf 1 juli 2015 zal dit criterium komen te vervallen en zullen ook grote ondernemingen gebruik kunnen maken van het depositogarantiestelsel.

Voor ondernemingen geldt een uitzondering voor eenmanszaken. Een eenmanszaak wordt niet gezien als een zakelijke entiteit omdat er maar één bestuurder is (een privé persoon). Het spaargeld van een eenmanszaak valt onder de garantieregeling voor particulieren. Wanneer een eigenaar van een eenmanszaak 70.000 euro aan spaargeld in privé heeft en 50.000 euro aan spaargeld op de eenmanszaak heeft ondergebracht, bedraagt het maximale garantiebedrag geen 120.000 euro maar 100.000 euro.

Particulieren

Het garantiebedrag ad. 100.000 euro geldt per rekeninghouder per bank. Er kan dus bij verschillende banken een rekening worden geopend waarbij het bedrag tot 100.000 euro is gegarandeerd. Opvallend hierbij is de Rabobank, waarbij elke lokale bank als een aparte financiële instelling wordt gezien. In feite is bij elke lokale Rabobank een bedrag ad 100.000 euro gegarandeerd. Over het algemeen zullen banken niet erg happig zijn om gebruikt te worden als "benutting van het depositogarantiestelsel". Een bank streeft over het algemeen naar rendabele totaalrelaties en zullen een spaarrekening waar alleen eenmalig 100.000 euro op wordt gestort niet altijd accepteren.

Wanneer twee personen samen een en/of rekening hebben, is een bedrag van 200.000 euro verzekerd. Wanneer er minder spaargeld op de rekening staat, heeft elke rekeninghouder recht op de helft.

Hoe is de garantie aan te vragen?

Allereerst is het belangrijk om te weten of de bank waar het spaargeld ondergebracht is, überhaupt onder het depositogarantiestelsel valt. Hiervoor is het register van het Wft te raadplegen. Bij een faillissement van een bank zal De Nederlandsche Bank de daarop volgende procedure bekend maken. Op de website van De Nederlandsche Bank zal bekend worden gemaakt hoe er een beroep kan worden gedaan op de garantieregeling. De Nederlandsche Bank zal vervolgens voor de vergoeding zorgen.

Wie betaalt De Nederlandsche Bank terug?

De schade die veroorzaakt wordt door een faillissement, wordt gedragen door de andere banken die deelnemen aan het depositogarantiestelsel. De Stichting Depositogarantiefonds zorgt voor het beheer van het fonds, wat opgebouwd is om bij een faillissement van een bank direct uit te kunnen keren. Een deelnemende bank betaalt een basisbijdrage (een percentage van het bedrag wat aan spaargelden bij deze bank is ondergebracht) en een risicobijdrage. Op basis van het risicoprofiel van een bank kan de basisbijdrage met 0, 25%, 50% of 100% verhoogd worden (de risico opslag).

Kritiek op het depositogarantiestelsel

Er is kritiek ontstaan op het depositogarantiestelsel, met name door banken die de crisis zonder al te veel kleerscheuren zijn doorgekomen. Ook zij moeten nu de schade betalen die door banken, die minder behoudend hebben gebankierd, is veroorzaakt. De goede banken worden gestraft voor de erfenis die slechte banken hebben achtergelaten, wordt vaak als reactie op het stelsel gegeven. Daarnaast vormt een (te) ruim depositogarantiestelsel het risico dat spaarders minder kritisch zijn bij de keuze van hun bank, omdat het spaargeld toch is veilig gesteld. De Nederlandsche Bank ziet hier echter streng op toe en heeft banken ook verboden om het depositogarantiestelsel in reclame uitingen naar voren te brengen.