De hypotheek niet meer kunnen betalen

Het is ontzettend vervelend wanneer je na jarenlang netjes de hypotheek te hebben betaald, ineens niet meer aan je maandelijkse woonlasten tegemoet kan komen. Het spaargeld verdampt, er kunnen geen extra uitgaven meer gedaan worden en misschien ontstaat er zelfs een achterstand bij de bank: je kunt de hypotheek niet meer betalen. Sinds de financiële crisis is er bij veel Nederlandse gezinnen een dergelijke situatie opgetreden. Wat zijn hier de oorzaken van en welke maatregelen kunnen er genomen worden?

De hypotheek is niet meer te betalen

Voor een gemiddelde hypotheek moet een flink bedrag aan maandelijkse hypotheekrente en aflossing van de hypothecaire lening betaald worden. De betaling hiervan kan jaren goed gaan, maar jaarlijks zijn er in Nederland meer dan 100.000 gezinnen die de hypotheeklasten niet meer kunnen betalen.

Oorzaken

Het niet meer kunnen betalen van de hypothecaire verplichtingen kan verschillende oorzaken hebben:

Ontslag

Er kan een onverwachtse daling van de inkomsten plaatsvinden. Wanneer de woningeigenaar bijvoorbeeld ontslagen wordt (bijvoorbeeld door bedrijfseconomische reden omdat het financieel slecht gaat met de werkgever), valt het inkomen gedeeltelijk of geheel terug. Afhankelijk van het aantal gewerkte arbeidsjaren wordt nog een aantal maanden een uitkering ontvangen (70% tot 75% van het laatstverdiende loon), maar een deel van het inkomen valt dus weg. Wanneer er niet snel een nieuwe baan met behoud van het oude inkomen wordt gevonden, kan dit tot betalingsproblemen leiden.

Arbeidsongeschiktheid

Ook bij langdurige arbeidsongeschiktheid vindt terugval in het inkomen plaats. Bij arbeidsongeschiktheid wordt het loon de eerste 2 jaar tot 70% van het laatsverdiende loon, met een maximum van € 52.766, doorbetaald. De uitkering daarna is afhankelijk van het percentage arbeidsongeschiktheid en de mate waarin de arbeidsongeschikte persoon in staat is om toch inkomen te verwerven. Wanneer je niet in staat bent om extra inkomen te verwerven, zal de uitkering altijd lager zijn dan het laatste verdiende loon.

Een eigen onderneming

Veel hypotheekeigenaren werken niet in loondienst, maar hebben een eigen bedrijf, al dan niet met eigen personeel. In 2015 telde Nederland alleen al bijna een miljoen ZZP'ers (Zelfstandigen Zonder Personeel). Het nadeel van een eigen bedrijf is dat het inkomen niet zo stabiel is als een inkomen uit loondienst. De financiële prestaties kunnen plots verslechteren door bijvoorbeeld het wegvallen van belangrijke klanten, verhoging van de kosten of andere invloeden (weersinvloeden of noodinvesteringen bij bijvoorbeeld het wegvallen van een machine). De winst kan hiermee onder druk komen en er is minder (of geen ruimte) voor de ondernemer om het normale inkomen uit het bedrijf te kunnen onttrekken.

Een wijziging in de gezinssituatie

Ook een wijziging in de gezinssituatie kan voor betalingsproblemen zorgen. Het krijgen van kinderen is hier een voorbeeld van. Bij het krijgen van kinderen gaat vaak één van de ouders minder werken, waardoor het gezinsinkomen daalt. Daarnaast stijgen de gezinsuitgaven (voeding, luiers, kleding, opvang et cetera). Er is daardoor minder geld om aan de hypotheek te besteden. Ook kleinere veranderingen kunnen al invloed hebben. De aanschaf van een auto zodat er niet meer naar het werk gefietst hoeft te worden, leidt al snel tot een kostenstijging van enkele honderden euro's per maand (brandstof, belasting, verzekering, onderhoud).

Overige uitgaven

Soms verandert het inkomen niet, maar veranderen de kosten wel. Nieuwe dure hobby's kunnen leiden tot minder ruimte voor de vaste lasten. Denk aan beginnen met roken, abonnementen voor tijdschriften of sportclubs, meer geld besteden aan festivals et cetera.

Interen op spaargeld

Soms veranderen zowel de inkomsten als de uitgaven niet, maar waren de uitgaven altijd al te hoog en werd er ingeteerd op de spaargelden. Dit betekent dat maandelijks een deel van het spaargeld wordt benut om de hypotheek mee te verlagen. Op een gegeven zal het spaargeld echter op zijn en kan de hypotheek niet meer betaald worden.

Het verhogen van de rente

Een verhoging van de hypotheekrente kan ook ineens tot een flinke verhoging van de woonlasten leiden. Als je een hypotheek hebt van € 300.000 met een hypotheekrente van 3%, betaal je € 9.000 rente per jaar (als er niet wordt afgelost). Wanneer de rentevastperiode is afgelopen en de nieuwe rente bijvoorbeeld 4,5% bedraagt, betaal je € 13.500 per jaar, een verhoging van € 4.500 per jaar. Een verhoging van de rente bij een nieuw rentevoorstel kan er toe leiden dat de woonlasten, die eerst net voldoende waren, nu niet meer opgebracht kunnen worden.

Maatregelen

Welke maatregelen kunnen ondernomen worden om niet in de financiële problemen te komen?

Het afsluiten van de hypotheek

Probeer bij het afsluiten van de hypotheek zo goed mogelijk rekening te houden met de toekomstplannen en zogenoemde life events. Wanneer je met je partner van plan bent om aan kinderen te beginnen, is het goed om te berekenen wat het toekomstig inkomen wordt wanneer één van de ouders minder gaat werken. Het is dan goed om alvast met dat inkomen te gaan rekenen, zodat je weet dat je de woonlasten ook na het krijgen van kinderen kan betalen. De bank hanteert vaste regels voor de leencapaciteit. Het bestedingspatroon kan echter per mens verschillen. Heb je dure hobby's of geef je veel geld uit aan luxe zaken, dan heb je wellicht minder geld over voor een hypotheek. Wanneer je dit bestedingspatroon niet wilt aanpassen, is het verstandig om te kijken wat je per maand kan missen aan de hypotheek, dan blind de leencapaciteit van de bank te volgen.

Neem tijdig maatregelen

Voorkomen is beter dan genezen, vooral in dit soort belangrijke gevallen. Veel gezinnen hebben een buffer achter de hand in de vorm van spaargelden. Wanneer de spaargelden al een paar maanden achter elkaar zijn afgenomen, wacht dan niet totdat het spaargeld op is, maar neem al direct maatregelen. Op welke kosten kan bespaard worden zodat er niet meer op het spaargeld teruggevallen hoeft te worden. Vaak bieden gemeentes ook gratis cursussen en workshops aan om beter inzicht te krijgen in de financiële situatie en oplossingen.

Hou de inkomsten en uitgaven bij

Stel een maandelijks of wekelijks overzicht van de uitgaven en inkomsten op en probeer uitgaven zoveel mogelijk giraal (met bankpas) te doen. Zo kan makkelijk ingezien worden waar veel of weinig geld aan wordt uitgegeven. Probeer niet alleen op de "luxe" uitgaven (boodschappen, hobby's, abonnementen, kleding) en dergelijke te besparen, maar neem ook de vaste lasten (zoals energie en verzekeringen) door.

De woning

Wanneer er niet bespaard kan worden en er op korte termijn geen mogelijkheden zijn om de inkomsten te verhogen, kan het nog een optie zijn om kritisch te kijken naar de woning. Is het noodzakelijk om in deze woning te blijven wonen of volstaat een kleinere woning of een woning in een goedkoper woongebied ook? Willen we op alles bezuinigen om in dit huis te kunnen wonen? Wanneer de woning een overwaarde heeft, kan het een optie zijn om de woning te verkopen. Is er een restschuld, dan geeft de NHG (Nationale Hypotheek Garantie) nog enige bescherming. Wanneer de woning gedwongen verkocht moet worden, door werkloosheid, echtscheiding, arbeidsongeschiktheid of overlijden van de partner, kan de restschuld worden kwijtgescholden.

Neem contact op met de bank

Veel mensen zijn angstig om de bank te informeren omdat het idee leeft dat de bank direct een verkoopbord in de tuin zet. De bank is hier echter vaak niet bij gebaat. Naast dat het de bank veel geld kosten om een dergelijk verkoopproces in te gaan, levert de woning in zo'n situatie vaak minder op dan de openstaande hypotheekschuld. Het is voor de bank dan maar afwachten of en wanneer zij de volledige hypotheekschuld teruggevorderd hebben. Daarnaast ontvangt de bank dan ook geen rente meer, iets wat ze liever niet hebben. Het advies is dan ook om zeer tijdig met de bank om tafel te gaan, het liefst op het moment dat de hypotheek de komende maanden nog doorbetaald kan worden. Op het moment dat er geen cent meer over is en de eerstvolgende hypothecaire betaling al in het gedrang komt, zal een bank minder welwillend zijn om mee te werken. Meld je de situatie tijdig, dan heeft de bank nog de mogelijkheid om tot een oplossing te komen en deze ook intern te bespreken. Het kan zijn dat de bank aanbiedt dat de aflossing bijvoorbeeld een jaar wordt stopgezet, zodat alleen nog rente betaald hoeft te worden. Ook kan een rentepauze worden aangeboden of kan de looptijd van de hypotheek verlengd worden, zodat de aflossingsverplichting over meer jaren wordt uitgesmeerd en dus per maand lager uitkomt. De woningeigenaar heeft dan de tijd om iets aan zijn financiële situatie te doen. Hij kan er ook voor kiezen om de woning te verkopen, zonder dat het een gedwongen verkoop is. Banken hebben ook vaak contacten met budgetcoaches, die ingezet kunnen worden om samen met de woningeigenaar te kijken naar de financiële situatie en inzichtelijk te maken waar ruimte is om deze situatie te verbeteren.

Wordt de bank niet tijdig geïnformeerd en er ontstaat een betalingsachterstand, dan zal de bank na het versturen van de herinnering en de aanmaning overgaan tot een incassoprocedure, waarbij de hypotheek in het slechtste geval wordt opgeëist. Naast de betalingsachterstand worden ook extra kosten als administratiekosten en de kosten van een incassobureau op de woningeigenaar verhaald.

Verzekeren

Je kunt bij het afsluiten van de hypotheek een verzekering afsluiten voor zowel overlijden, werkloosheid als arbeidsongeschiktheid. Bij een overlijdensrisicoverzekering wordt bekeken welk deel van de hypotheek door de woningeigenaren afzonderlijk kan worden geleend. Stel dat een hypotheek van € 300.000 wordt afgesloten en partner A kan € 120.000 lenen en partner B kan € 180.000 lenen. Met een overlijdensrisicoverzekering wordt het leven van partner A dan voor € 120.000 verzekerd. Overlijdt partner A, dan wordt er € 120.000 uitgekeerd, waarmee de hypotheek wordt afgelost. De restanthypotheek bedraagt dan nog € 180.000, waardoor partner B in de woning kan blijven wonen en hij niet met te hoge lasten geconfronteerd wordt. Met de hypotheekbescherming wordt het risico op arbeidsongeschiktheid en werkloosheid (deels) afgedekt. Bij werkloosheid of arbeidsongeschiktheid keert de verzekering een deel van het inkomensverlies uit zodat hiermee de hypotheek toch betaald kan worden. Uiteraard betaal je voor deze verzekering wel een maandelijkse premie.

De gemeente

Bij de gemeente kan een woningeigenaar in aanmerking komen voor de woonkostentoeslag. Er kan een toeslag worden aangevraagd wanneer de kosten van de woning te hoog zijn in verhouding tot het inkomen wat verdiend wordt. Er zijn een aantal voorwaarden voor het aanvragen van woonkostentoeslag:

• Het inkomen is plotseling sterk gedaald, door ontslag, arbeidsongeschiktheid of een scheiding
• De hypotheek is hoger dan de bovenste huurtoeslaggrens
• De woningeigenaar is of gaat op zoek naar een goedkopere (huur)woning

De voorwaarden en de hoogte van de toeslag kunnen per gemeente verschillen.

Conclusie

Er zijn verschillende oorzaken waardoor een woningeigenaar, na jarenlang netjes de hypotheek te hebben betaald, ineens de lasten niet meer kan betalen. Gelukkig is er ook een aantal oplossingen om er toch voor te zorgen dat er geen achterstanden ontstaan bij de bank. Neem in ieder geval zo snel mogelijk contact op met de bank om samen tot een oplossing te komen, voordat het te laat is (er zijn meerdere betalingsachterstanden ontstaan) en de bank genoodzaakt is om harde stappen te ondernemen.