Overlijden erfgenaam: overlevingsclausule, 30-dagenclausule

Het kan gebeuren dat twee personen vlak na elkaar komen te overlijden. De volgorde van overlijden heeft volgens het wettelijk erfrecht directe gevolgen voor de afhandeling van de erfenis en erfgenaam. De relatie tussen de twee erfgenamen (partners, wel of niet ook een kind aanwezig) en de periode die ligt tussen het overlijden van beiden kunnen gevolgen hebben voor de vererving en de verschuldigde erfbelasting. Een overlevingsclausule of 30-dagenclausule kan dan uitkomst bieden. Daarvoor moet u wel een testament bij de notaris laten opmaken.

Nut en noodzaak van de overlevingsclausule of 30-dagenclausule in een testament

• Partner overlijdt, wie is volgens het erfrecht dan de erfgenaam?
• Langstlevende partner overlijdt zelf binnen 30 dagen
• De overlevingsclausule of 30-dagenclausule: keuze voor een andere erfgenaam
• Gevolgen van uw testament voor de vererving, erfenis en erfbelasting in 2024
• voorbeeld 1
• voorbeeld 2
• voorbeeld 3
• Conclusie nut en noodzaak van de overlevingsclausule

Partner overlijdt, wie is volgens het erfrecht dan de erfgenaam?

Als twee partners met elkaar getrouwd zijn op het moment dat een partner overlijdt en er is geen testament opgemaakt, dan gaat de erfenis naar de langstlevende partner. De langstlevende partner betaalt over de erfenis erfbelasting, rekening houdend met de vrijstellingen. In 2024 bedraagt de vrijstelling voor de partner bijna 800.000 euro. Zijn er kinderen, dan betaalt de langstlevende partner de erfbelasting van de kinderen en komt de erfenis vrij zodra de langstlevende zelf ook is overleden. Partner en kinderen zijn dus erfgenaam, maar de kinderen zullen op hun erfdeel moeten wachten.

Langstlevende partner overlijdt zelf binnen 30 dagen

Maar de langstlevende partner kan ook zelf vlak na de partner komen te overlijden. Als dit binnen 30 dagen na het overlijden van de eerste partner is, dan is wettelijk bepaald dat de aanslag erfbelasting over de eerste erfenis voor de erfgenaam vervalt. Deze 30-dagenregel van de Belastingdienst voorkomt dat over de eerste erfenis twee maal erfbelasting moet worden betaald. Dat is een fiscale meevaller, maar dit zegt nog niets over de verdeling van de erfenis. Over de verdeling van de erfenis gaat immers niet de Belastingdienst, maar de successiewet en het erfrecht.

De overlevingsclausule of 30-dagenclausule: keuze voor een andere erfgenaam

De beste manier om te ontsnappen aan de wettelijke regels van vererving is het opstellen van een testament. Wellicht wilt u dubbele belastingaanslagen voor uw kinderen voorkomen of wilt u verhinderen dat uw erfenis terecht komt bij de schoonfamilie. Hebt u geen kinderen en komt u te overlijden, dan gaat als er geen testament is uw erfenis naar uw partner en kan deze bij het overlijden van de partner terecht komen bij de schoonfamilie. Een testament kan dit voorkomen. De overlevingsclausule of de 30-dagenclausule is een in een testament vaak gebruikte clausule. Dertig dagen is daarbij een veelgebruikte termijn, omdat die mooi aansluit bij de belastingregels. Met deze clausule bepaalt u dat de langstlevende partner uw enige erfgenaam is, maar niet als deze zelf binnen dertig dagen ook overlijdt (dit mag ook een andere termijn zijn).

Gevolgen van uw testament voor de vererving, erfenis en erfbelasting in 2024

De gevolgen van de 30-dagenclausule zijn afhankelijk van de gezinssamenstelling, daarom een paar voorbeelden:

voorbeeld 1

Hans en Marie zijn gehuwd en hebben geen kinderen. Hans overlijdt, binnen 30 dagen daarna ook Marie. De 30-dagenclausule kan er direct voor zorgen dat de erfenis van Hans naar de familie van Hans gaat en de erfenis van Marie naar haar familie.

voorbeeld 2

In dezelfde situatie als voorbeeld 1, maar het echtpaar heeft een zoon, Jeroen. Door de 30-dagenclausule erft Jeroen tweemaal als erfgenaam, van vader Hans en moeder Marie. Hans maakt tweemaal gebruik van zijn vrijstelling bij de erfbelasting van € 25.187 (2024).

voorbeeld 3

Opa Piet (geen partner meer) heeft zoon Kees (partner is al overleden) en kleindochter Chantal. Opa Piet overlijdt en binnen dertig dagen zijn zoon. In dit geval kan de 30-dagenclausule ongunstig zijn voor Chantal, immers:

• Als er geen testamenten zijn, gaat de erfenis van Piet over naar Kees en erft Chantal van haar vader Kees. Chantal gebruikt haar vrijstelling van € 25.187 en betaalt over het meerdere 10 tot 20% erfbelasting (2024).
• Als er wel een overlevingsclausule is opgenomen waarin Piet aangeeft dat zoon Kees alleen erfgenaam is als hij niet binnen dertig dagen na hem komt te overlijden, dan erft Chantal rechtstreeks van opa Piet. Over het meerdere dan de vrijstelling betaalt Chantal dan de hogere 18 tot 36% erfbelasting (2024).

Conclusie nut en noodzaak van de overlevingsclausule

Wanneer erfgenamen kort na elkaar komen te overlijden, zorgt de Belastingdienst ervoor dat er geen dubbele belastingaanslag in de brievenbus hoeft te rollen. Wilt u echter ook voorkomen dat anderen dan de door u beoogde erfgenaam van u erven, dan is een testament noodzakelijk en biedt in de meeste gevallen de overlevingsclausule of 30-dagenclausule uitkomst. Overleg met uw notaris, want zo kunt u nog veel meer zaken voor uw nalatenschap goed regelen.