De banken en het financiële systeem

Vrijwel alle huishoudens en bedrijven bezitten rekeningen bij banken. Ze sparen bij de bank en verrichten betalingen via hun rekeningen. En wie een huis wil kopen of bouwen, gaat doorgaans een lening bij de bank daarvoor aan. Anderen sluiten via de bank weer een levensverzekering of ze kopen als belegger aandelen of obligaties en zijn op die manier partij op de financiële markten. Voor al deze processen worden tegenwoordig moderne elektronische systemen gebruikt waarbinnen de opgegeven opdrachten worden uitgevoerd.

De structuur van het financiële systeem

Het financiële systeem speelt dus een belangrijke rol als het gaat om de omgang met geld. Het bestaat uit zogenaamde intermediairs (dat zijn vooral banken en verzekeringsmaatschappijen), de financiële markten en de financiële infrastructuur (met name systemen voor het betalingsverkeer en de effectenafwikkeling).

De functie van banken in het financiële systeem

Vrijwel niemand, of het nu een particulier, een bedrijf of een overheidsinstelling is, zal altijd evenveel geld binnenkrijgen dan hij uitgeeft. Iedereen bouwt dus voortdurend financieel vermogen op, dan wel af. Wie geld over heeft, kan dit winstgevend bij de bank uitzetten en wordt op die manier aanbieder van financiële middelen. Tegelijkertijd zijn er bedrijven die investeringen moeten doen (bijvoorbeeld voor de aanschaf van machines) en particulieren, die grote aankopen willen financieren. Ze hebben vaak meer geld nodig dan ze bezitten. Door extra gelden op te nemen, worden ze afnemer van financiële middelen

Directe en indirecte financiering van het bedrijfsleven

Het is de taak van het financiële systeem om het doorleiden van financiële middelen van aanbieders naar afnemers te vergemakkelijken. Wie geld uitleent, verkrijgt als gevolg daarvan een aanspraak om het geleende geld later met rente weer terug te krijgen. In principe staan voor een dergelijke transactie twee wegen open:

• Particuliere huishoudens kunnen overtollige middelen direct beschikbaar stellen aan bedrijven door bijvoorbeeld nieuw uit te geven aandelen of obligaties van die onderneming te kopen;
• Huishoudens kunnen contant geld of direct opvraagbare tegoeden bij banken omzetten in spaar- of termijndeposito's en de banken daardoor in staat stellen om via kredieten bedrijven te financieren.

De bank bemiddelt op die manier tussen vragers en aanbieders van financiële middelen. Ze fungeert als intermediair in het financiële systeem.

Hoe is ons bankwezen georganiseerd?

Omdat geld vaak voor vele jaren wordt uitgeleend, is een belangrijke voorwaarde voor dergelijke transacties, dat men kan vertrouwen op stabiliteit van het financiële systeem. Het bankwezen bestaat uit commerciële banken (ook wel handelsbanken genoemd) en de centrale bank:

• De centrale bank heeft een fundamenteel andere functie dan de commerciële banken. Op grond van haar verantwoordelijkheid voor het monetaire beleid is het haar belangrijkste doelstelling om prijsstabiliteit te bewerkstelligen. Alleen de centrale bank is bevoegd om wettige betaalmiddelen in omloop te brengen. Men noemt de centrale bank ook wel eens "Bank der Banken " omdat de commerciële banken voor het instandhouding van hun solvabiliteit (vermogen om te betalen), afhankelijk zijn van de centrale bank;
• Handelsbanken zijn commerciële bedrijven die financiële diensten leveren. Ze trekken onder andere gelden aan van consumenten en bedrijven, verstrekken kredieten aan het bedrijfsleven en verrichten betalingstransacties. Naast elementaire bankzaken zoals het verstrekken van kredieten en het bewaren van gelden, bieden de meeste banken overigens nog tal van andere diensten aan. Zo accepteren ze zekerheden en garanties en adviseren ondernemers en beleggers in financiële aangelegenheden.