Waarom bezuinigen niet lukt (en waarom we het proberen)

Met de recessie verloren velen hun baan, kwamen huizen onder water te staan en werd bezuinigen noodzaak. Dat lijkt makkelijk: stoppen met roken, het goedkope huismerk in plaats van A-merken, niets kopen wat je niet nodig hebt… Maar de werkelijkheid blijkt een stuk moeilijker. Waarom lukt het niet goed om te bezuinigen? En waarom probeer je het toch?

1. Geld hangt samen met de behoefte aan liefde en verbinding

Met geld kunnen we cadeautjes kopen voor anderen. Vaak zet dit een reactie in gang van dankbaarheid en waardering voor de gever. Een verjaardag zonder een cadeautje te geven aan de jarige, ‘hoort niet’ (sociaal gezien niet, wat de reden ook is).

Maar niet alleen cadeaus aan anderen weggeven zorgt voor verbinding. Ook het kopen van artikelen om ‘erbij te horen’, vallen onder deze categorie. Denk bijvoorbeeld aan merkkleding, een mobiele telefoon (iPhone of Samsung?!) of bepaalde mode accessoires. Doordat we daardoor meer op de mensen lijken waar we graag mee omgaan, worden we makkelijker in de groep opgenomen – en dat geeft ons een enorm goed gevoel. Buitengesloten daarentegen doet pijn – letterlijk zelfs zoals te zien is op hersenscans waar het pijncentrum op zo’n moment oplicht.

2. Geld kan de innerlijke behoefte aan macht vervullen

In Amerika strijden twee presidentskandidaten tegen elkaar. Welke wint volgens jou? Degen die het meeste geld uitgeeft aan zijn campagne.

Met geld kun je statussymbolen kopen, zoals een op maat gemaakt pak in plaats van een convectie pak. Dit straalt een bepaalde mate van macht uit – kleding maakt de man (of de vrouw!). Maar ook andere producten kunnen macht uitstralen: denk aan je huis, auto of jacht misschien wel.

Bovendien kan je met geld hogere opleidingen betalen. In Nederland wordt dit grotendeels gesubsidieerd, maar toch is lang niet iedereen in staat om genoeg geld bij elkaar te krijgen voor de studie en bijbehorende boeken. In andere landen is het collegegeld nog veel hoger. Wie zijn kinderen naar een goede universiteit kan sturen, zorgt ervoor dat hij stijgt op de maatschappelijke ladder, ook wel referentiemacht genoemd.

Zelfs de afgunst die anderen voelen over de rijkdom van een ander geven macht. Macht over het gevoel van de ander. Zeker als die ander moet bezuinigen. Het wegdoen van je auto om met de fiets te gaan, lijkt dan een enorm verlies van macht en status.

3. Geld biedt vrijheid

Wie geld heeft (of ervaart) meer autonomie. Autonomie houdt in dat je je eigen keuzes kunt maken en met geld hebt je gewoonweg meer opties. In plaats van afhankelijk te zijn van het openbaar vervoer, ga je met je eigen auto. Niet elke week zelf koken, maar eens per week uit eten. Geen vakantie in Frankrijk (of geen vakantie!), maar de Malediven. Hoe meer geld, hoe meer opties er ‘vrijkomen’ en hoe groter het gevoel van autonomie.

Waarom proberen we dan toch te bezuinigen?

Soms moeten we bezuinigen, anders kom je gewoonweg niet meer rond. Wie €1000 per maand binnenkrijgt, kan niet structureel €1200 uitgeven (ondanks dat het veel gebeurt!).

Een andere reden om te bezuinigen is omdat het een gevoel geeft van zekerheid en veiligheid. Als je geen geld hebt op de bank, dan kan een onverwachtse rekening rauw op je dak vallen. Hoe moet je dat oplossen? Dit kan leiden tot angst en stress over je financiële positie. Maar als je een goede buffer hebt, stel € 3000. Dan wordt het een stuk makkelijker om een tegenvaller, zoals een kapotte wasmachine of koelkast, op te vangen.

Het feit dat je weet dat je met geld tegenvallers op kan vangen biedt zekerheid en een veilig gevoel. Je hoeft je geen/minder zorgen te maken over de ‘wat als dit gebeurt’ gevallen.

Wat is het belangrijkste bij bezuinigen/geld besparen?

Inzicht in je financiën is misschien wel de belangrijkste factor. Door precies bij te houden wat er binnenkomt en wat er uitgegeven wordt (bewustwording) heb je een beter beeld van hoeveel geld je per maand over houdt (of tekort komt!).

Belangrijk is om bij de uitgaven te achterhalen waar je geld naartoe gaat: hoeveel geef je uit aan welke categorieën (boodschappen, kleding, persoonlijke verzorging, et cetera)?

Vergelijk dit eens met de gemiddelden (zie nibud). Voor een gemiddeld gezin wordt uitgegaan van €15,59 per dag (gezin bestaande uit twee ouders, een kind van 7 en een kind van 12). Dit betekent dat er wekelijks aan boodschappen ongeveer € 110 wordt uitgegeven. Een boodschappenlijstje en een vast bedrag per week pinnen kunnen helpen je hieraan te houden. Contant betalen doet namelijk ‘pijn’ volgens onze hersenen, en wordt daardoor beter geregistreerd.