Hoeveel pensioengeld is er begin 2020 in Nederland?

De hoeveelheid Nederlands pensioengeld is sinds de financiële crisis van 2008 flink gestegen. Deze stijging is een gevolg van het feit dat pensioenfondsen financieel gezonder moesten gaan worden om een eventuele toekomstige crisis goed te doorstaan. De Nederlandsche Bank ziet erop toe dat alle pensioenfondsen financieel gezond blijven en zij rapporteert ook geregeld over de financiële ontwikkelingen van de Nederlandse pensioenfondsen. Alle pensioenfondsen hadden begin 2020 1560 miljard euro aan belegd vermogen, ruim 980 miljard meer dan in 2008.

Hoeveel pensioengeld was er begin 2020?

Na kwartaal 4 van 2019 was er 1560 miljard euro aan pensioenvermogen aanwezig bij alle pensioenfondsen. Tot de grootste pensioenfondsen behoren ABP (Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds), PFZW (Pensioenfonds Zorg en Welzijn), PMT (Pensioenfonds Metaal en Techniek), pbf BOUW (Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid) en PME (Pensioenfonds van de Metalektro). Gezamenlijk beschikten zij begin 2020 over ongeveer 909 miljard euro aan belegd vermogen (cijfers eind 4e kwartaal 2019). Eind 2017 was dit nog 780 miljard euro. Van deze vijf grootste pensioenfondsen zijn de cijfers als volgt:

• ABP beschikte eind kwartaal 4 van 2019 over 465 miljard euro belegd vermogen, eind 2018 was dit 399 miljard euro, en eind 2017 was dit nog 409 miljard euro. De verplichtingen waren eind 2019 476 miljard euro.
• PFZW beschikte eind 2019 over 238,4 miljard euro belegd vermogen, eind 2018 was dit 199 miljard, en eind 2017 was dit nog 197,2 miljard. De verplichtingen waren eind 2019 240,3 miljard euro.
• PMT beschikte eind 2019 over 84,6 miljard euro aan vermogen, eind 2018 was dit 71,3 miljard euro, en eind 2017 was dit 70,2 miljard. De verplichtingen waren eind 2019 85,7 euro.
• Pbf BOUW beschikte eind 2019 over 66,20 miljard euro, eind 2018 was dit 56,62 miljard euro, en eind 2017 was dit 56,7 miljard. De verplichtingen waren eind 2019 58,04 miljard euro.
• PME beschikte begin februari 2020 over 55 miljard euro, eind 2018 was dit 46,54 miljard euro vermogen, en eind 2017 was dit 46,9 miljard. De dekkingsgraad was eind 2019 98,7%, hetgeen betekent dat de verplichtingen eind 2019 55,72 miljard euro bedroegen.

De beschikbare middelen zijn sinds de crisis van 2008 flink gestegen, vooral als gevolg van nieuwe scherpere regels met betrekking tot dekkingsgraden. Als gevolg van de bankencrisis zijn de rentes enorm gedaald, hierdoor levert beleggen voor de pensioenfondsen minder op en is er een groter risico dat pensioenfondsen niet aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Om dat te voorkomen zijn pensioenfondsen verplicht om hogere dekkingsgraden na te streven. Als dat niet lukt, dan zijn fondsen verplicht om de pensioenen niet langer te indexeren of zelfs te verlagen.

Ontwikkeling van 'onze' pensioenpot

Nederland kent zeer hoge pensioenreserves, in 2016 was onze pensioenpot nog goed voor 60% van al het in Europa opgebouwde pensioengeld en goed voor twee keer ons nationaal inkomen. Begin 2016 was de pensioenvoorraad zelfs al even 1400 miljard en begin 2019 staat ze op 1433 miljard. Voordat de crisis in 2008 begon bevatte de pensioenpot nog 'maar' 700 miljard euro en in 2003 slechts 490 miljard. Het belegd vermogen van alle pensioenfondsen gezamenlijk kende vanaf 2007 de volgende ontwikkeling:

• Eind 2007: 683 miljard euro
• Eind 2008: 576 miljard euro
• Eind 2009: 664 miljard euro
• Eind 2010: 747 miljard euro
• Eind 2011: 802 miljard euro
• Eind 2012: 917 miljard euro
• Eind 2013: 951 miljard euro
• Eind 2014: 1133 miljard euro
• Eind 2015: 1148 miljard euro
• Eind 2016: 1265 miljard euro
• Eind 2017: 1338 miljard euro
• Eind 2018: 1323 miljard euro
• Eind 2019: 1560 miljard euro

Hoeveel pensioengerechtigden zijn er?

Bij pensioenen zijn er drie groepen te onderscheiden die aanspraak maken of gaan maken op pensioen. Dat zijn actieve deelnemers, deze betalen nu premie en bouwen hun pensioen op. Dan zijn er gewezen deelnemers, ook wel slapers genoemd. Deze hebben pensioen opgebouwd, bouwen op dit moment geen pensioen op, maar hebben op dit moment nog geen pensioengerechtigde leeftijd bereikt en maken dus nog geen aanspraak op pensioen. En tot slot zijn er de pensioengerechtigden, zij ontvangen momenteel pensioen. Eind 2019 waren er:

• 5,77 miljoen actieve deelnemers
• 9,97 miljoen gewezen deelnemers
• 3,37 miljoen pensioengerechtigden
• Totaal zijn er 19,11 miljoen pensioenaanspraken

Actuele dekkingsgraden

Een pensioenfonds heeft pensioenverplichtingen, deze verplichtingen hebben een bepaalde waarde en geven aan hoeveel er
uitbetaald moeten worden aan alle pensioengerechtigden. Het ingelegde pensioengeld waarmee een fonds belegt moet hoger zijn dan deze pensioenverplichtingen, de verhouding tussen deze twee waarden heet de dekkingsgraad. Deze wordt berekend door de bezittingen (beleggingen) van het fonds te delen door de pensioenverplichtingen (ook technische voorzieningen genoemd). Een pensioenfonds met bijvoorbeeld een dekkingsgraad van 125 % heeft goede cijfers; voor elke euro die het fonds verplicht is uit te betalen heeft ze 1,25 euro in de pensioenpot zitten. De totale technische voorzieningen van alle fondsen samen stonden eind 2017 op 1227 miljard euro, eind kwartaal 1 van 2019 stonden deze samen op 1367 miljard euro en eind 2019 op 1500 miljard. De gemiddelde actuele dekkingsgraad stond eind kwartaal 1 van 2019 op 104,8%, eind 2019 was dit 104,0%. Echter, de actuele dekkingsgraad stond eind december 2017 op 108,7%, dit was 6,6% hoger dan eind 2016 toen deze op 102,1 % stond, en dus ook hoger dan in 2019.

Beleidsdekkingsgraden

Sinds januari 2015 moeten pensioenfondsen werken met beleidsdekkingsgraden, dit zijn de gemiddelde actuele dekkingsgraden van de afgelopen 12 maanden. In elk kwartaal wordt door de Nederlandsche Bank een nieuwe vereiste beleidsdekkingsgraad vastgesteld. De beleidsdekkingsgraad loopt altijd iets achter op de trend van de actuele dekkingsgraden. Boven de wettelijk vastgestelde grens van 110% mogen pensioenfondsen hun pensioenen weer gedeeltelijk gaan indexeren. Pensioenfonds Achmea had bijvoorbeeld in januari 2018 een actuele dekkingsgraad van 127,7 % en een iets lagere beleidsdekkingsgraad van 123,7 %, beiden liggen dus ruim boven 110%. De gemiddelde beleidsbedekkingsgraad voor alle fondsen bedroeg eind kwartaal 1 van 2019 107,3%, maar eind 2019 was deze 102,2%. De beleidsdekkingsgraad van alle pensioenfondsen stond eind december 2017 op 106,5%, dit was 9% hoger dan eind 2016, toen deze nog op 97,5 % stond. De wettelijke vereiste minimale beleidsdekkingsgraad is voor de meeste pensioenfondsen vastgesteld op 104,2%. Als een pensioenfonds deze ondergrens niet haalt dan moet het pensioenfonds aan de slag om een herstelplan op te stellen. In dit herstelplan worden dan maatregelen getroffen om het pensioenfonds weer financieel sterker te maken. Maatregelen kunnen zijn; het niet langer indexeren van pensioenen, het bevriezen van pensioenen of zelfs het verlagen van pensioenen.

Percentage pensioenaanspraken per beleidsdekkingsgraad

Voor de meeste pensioenfondsen geldt zoals gezegd een vereiste beleidsdekkingsgraad van 104,2%. Eind 2019 stonden 12,04 miljoen pensioenaanspraken van de 19,11 miljoen uit bij een fonds dat niet aan deze eis voldeed, dit staat gelijk aan ongeveer 63%. Maar, ongeveer 9,4% stond uit bij een fonds dat een beleidsdekkingsgraad van boven de 110% kende (1,8 miljoen pensioenaanspraken). Dit maakt dat dus 27,6% van de pensioenaanspraken uitstond bij een pensioenfonds met een beleidsdekkingsgraad tussen de 104,2 en 110%. ofwel 5,27 miljoen.

Actuele en beleidsdekkingsgraden van de vijf grootste pensioenfondsen

• Het pensioenfonds ABP had eind 2019 een actuele dekkingsgraad van 97,8%, en een beleidsdekkingsgraad van 95,8%.
• Pensioenfonds PFZW had eind 2019 een een actuele dekkingsgraad van 99,2% en een beleidsdekkingsgraad van 96,5%.
• PMT had eind 2019 een actuele dekkingsgraad van 98,8% en een beleidsdekkingsgraad van 97,6%.
• Pensioenfonds BPF had eind 2019 een actuele dekkingsgraad van 114,1% en een beleidsdekkingsgraad van 114,4%.
• PME had eind 2019 een actuele dekkingsgraad van 98,7% en een beleidsdekkingsgraad van 96,9%.