Obligaties, alternatief voor spaarrekening?

In turbulente tijden zijn veel spaarders op zoek naar een veilige belegging die toch een hoog rendement biedt. Naast spaarrekeningen en spaarplannen worden obligaties vaak als geschikt alternatief aanbevolen. Maar welke risico's kleven er aan een belegging in obligaties?

Hoe werkt een obligatielening?

Een obligatie, ook wel bond genaamd, is schuldpapier. Dat betekent dat u uw geld voor een bepaalde periode aan een schuldenaar ter beschikking stelt. In ruil daarvoor verplicht zich de schuldenaar, meestal de staat, een bank of een onderneming, om je het geld aan het einde van de looptijd tegen 100 procent terug te betalen en je gedurende de looptijd rente te betalen.

In principe heb je daardoor eenzelfde functie als een bank wanneer die een lening verstrekt. Want obligaties zijn voor de genoemde schuldeisers een voordelige manier om aan kapitaal te raken waarmee ze kunnen werken, want ze betalen meestal een lagere rente dan bij een echte kredietfinanciering.

De kredietwaardigheid van de emittent

Hierin schuilt al een eerste element van onzekerheid: de zekerheid van obligaties is sterk afhankelijk van de vraag wie emittent of uitgevende instelling is, die jou belooft om je geld terug te betalen aan het einde van de looptijd.

Mogelijke emittenten zijn de overheid, banken en bedrijven in binnen- en buitenland. Dit betekent dat je heel zorgvuldig moet kijken naar wie je geld toegaat en hoe waarschijnlijk het is dat die emittent op de vervaldag nog steeds bestaat en in staat is om te betalen. Die kans is zowel bij de Nederlandse Staat alsook bij de grote Nederlandse banken erg hoog. Per slot van rekening worden staatsobligaties gedekt door belastinggeld en zijn banken aansprakelijk met al hun activa. In geval van faillissement heeft een obligatiehouder het recht op een aandeel in de failliete boedel omdat hij een schuldvordering bezit.

Voorzichtiger moet men zijn bij kleinere en buitenlandse emittenten. Die lokken weliswaar vaak met hoge rente-opbrengsten, Argentijnse staatsobligaties bijvoorbeeld met 16% rente, maar dergelijke beloften stellen vaak niets voor omdat de inflatie in het land van uitgifte duidelijk daarboven ligt en mede opgaat aan wisselkoersverliezen.

Ratingscores kunnen weliswaar helpen om de kredietwaardigheid van dergelijke uitgevende instellingen te beoordelen, maar moeten ook weer niet als enige criterium worden gebruikt bij de beoordeling. Actuele nieuwsmeldingen kunnen en moeten eveneens in uw overweging worden meegenomen.

Wat is aflossing à pari?

Heb je eenmaal een obligatie van een emittent met een goede kredietwaardigheid gevonden, dan kan zo´n investering als relatief veilig worden beschouwd en kan die worden gezien als een alternatief voor een spaarrekening. Want houd je obligaties tot aan het einde van de looptijd aan, dan ontvang je jaarlijks rente over het geïnvesteerde kapitaal en aan het einde van de looptijd ontvang je ook je kapitaal weer 100 procent (à pari) terug.

Koersvorming van obligaties

Iets anders is het als je tijdens de looptijd over je geld wil beschikken, want dan is de actuele beurskoers van belang. Die laat zien hoe groot de vraag is naar je obligatie.

Koop je een obligatie, dan stap je in tegen 100%. Stijgt vraag naar uw obligatie, dan stijgt de prijs ervan. Verkoop je tegen een hogere koers, dan heb je winst gemaakt en ontvangt meer dan uw ingelegde kapitaal terug. Vermindert de vraag, dan daalt de koers natuurlijk en je krijg misschien minder dan je ingelegde kapitaal terug.

In het algemeen is het echter zo dat obligaties in vergelijking met bijvoorbeeld aandelen slechts relatief kleine koersveranderingen kennen. In het algemeen zijn die koersafwijkingen niet hoger dan tien procent, bij binnenlandse obligaties met een goede kredietwaardigheid zelfs lager, ongeveer twee tot drie procent.

Marktrente bepaalt koersontwikkeling van obligaties

De koersontwikkeling bij obligaties richt zich met name op de actuele marktrente:

• Stijgt de rente op spaarrekeningen, dan neemt de vraag naar alternatieve vormen van sparen af en dalen dus de obligatiekoersen;
• Daalt de rente op spaarrekeningen dan moet worden gerekend met een toenemende vraag naar obligaties omdat de voorwaarden dan relatief aantrekkelijk zijn.

Obligaties met vaste of variabele rente

In het algemeen hebben obligaties een vaste rente, maar er zijn ook obligaties met variabele rente, bekend als floaters. Daarvan wordt de rente bepaald door de marktrente. Hierbij heb je dus ook te maken met een renterisico, hetgeen betekent dat de rente zich kan ontwikkelen tegengesteld aan uw verwachtingen.

Wat zijn euro-obligaties of eurobonds?

De schuldenproblematiek van landen als Griekenland, Portugal, Italie en Spanje en de daaruit voortvloeiende eurocrisis deed in augustus 2011 de discussie oplaaien over de wenselijkheid van zogenaamde euro-obligaties. Dergelijke euro-bonds zouden de 17 eurolanden in staat stellen om hun kapitaalbehoefte gezamenlijk te dekken:

• Voor economisch zwakke landen die op dit moment slecht met de grootste moeite en tegen hoge rente kunnen lenen, heeft dat het voordeel dat men goedkoper op de kapitaalmarkt terecht kan;
• Voor landen als Nederland en Duitsland die hun financiën goed op orde hebben, houdt dat evenwel in dat de gemiddelde rente zal stijgen. Hoevéél is moeilijk in te schatten, maar een verhoging van meer dan 2 procentpunt is niet denkbeeldig. Dat zou de jaarlijkse rentelast voor een land als Duitsland met zo’n slordige 45 miljard euro doen toenemen.

Bezwaren tegen invoering van euro-obligaties

Men kan zich voorstellen dat er ook in Nederland nogal wat weerstand bestaat tegen het fenomeen euro-obligatie omdat de rente op toekomstige staatsleningen daardoor aanzienlijk hoger zal zijn dan thans het geval is. Bovendien zijn veel financiële experts van mening dat afwijkende rentestanden binnen de eurozone nodig zijn om om economisch zwakkere landen ertoe aan te zetten om een beter financieel beleid te voeren.

Maatregelen die leiden tot een situatie waarin sterke landen opdraaien voor de zwakkere lidstaten acht men daarom vooralsnog ongewenst. Men beschouwt dergelijke maatregelen niet als de juiste manier om uit de schuldencrisis te raken.

Conclusie

Wanneer kan men nu een obligatiebelegging als verantwoord en veilig alternatief voor sparen beschouwen?

• Zorg ervoor dat je obligaties vindt uitgedrukt in euro´s;
• Van een uitgevende instelling met een uitstekende rating;
• Die de gehele looptijd standhoudt;
• Die een vaste rente geeft;
• En laat ook uitrekenen wat het effect van bewaarloon is op de opbrengst.

Vergelijk dan die opbrengst met de opbrengst op een spaarrekening. Is het verschil positief, dan is een obligatie is een bruikbaar alternatief voor de spaarrekening.