De fiscus en het bankgeheim

Denk vooral niet dat in België uw bank zich altijd zo maar achter het bankgeheim kan verschuilen wanneer de fiscus inlichtingen over uw rekeningen vraagt. En wist u dat de fiscus in sommige gevallen gewoon achter uw rug om recht heeft op bepaalde financiële informatie over u? Dit geldt zowel voor binnenlandse als buitenlandse rekeningen. Wie een blik kan werpen op de afschriften van uw zicht- en effectenrekening bij de bank, het overzicht van uw Visauitgaven .... kent voor een groot deel uw financiële levenswandel. Gefundenes Fressen dus voor de fiscus, die uw inkomsten- en uitgavenpatroon dolgraag op mogelijke onregelmatigheden wil checken zodat hij kan nagaan of u niet te weinig belasting betaalt. De vraag is in welke mate hij dat kan bij loontrekkenden. Welnu, u zult zien dat hij u in behoorlijk wat omstandigheden financieel kan doorlichten.

Info vragen

De fiscus beschikt over diverse mogelijkheden om financiële gegevens over u op te vragen.

Aan u
Indien u in België een bankrekening hebt die u, al was het maar ten dele, voor beroepsdoeleinden gebruikt, mag de controleur in het kader van een controle van uw aangifte voor de inkomstenbelasting alle rekeningafschriften van die rekening opvragen.

U denkt hierbij wellicht in de eerste plaats aan de rekening waarmee u de uitgaven doet voor de werkelijke beroepskosten die u later in uw belastingaangifte inbrengt. Maar in theorie gaat dat gebruik “voor beroepsdoeleinden” erg ver: het volstaat dat u uw loon op die rekening laat storten. Nu ja, als het alleen om de storting van het loon gaat, zal de fiscus wellicht weinig interesse betonen, want hij beschikt al over die informatie via de individuele loonfiche die het sociaal secretariaat hem bezorgt.

Als u daarentegen bv. uw beroepskosten inbrengt, kan het wel verstandig zijn om uw privéverrichtingen op een aparte rekening gescheiden te houden van uw beroepsverrichtingen.

Als u weigert inzage te verlenen, kan de fiscus u een administratieve boete opleggen en u van ambtswege belasten. Het grote nadeel van dat laatste is dat het aan u is om het precieze bedrag van uw belastbare inkomsten te bewijzen en de aanslag van de fiscus te ontkrachten. Voor u geldt dus niet langer het vermoeden dat uw aangifte correct is en dat de fiscus moet bewijzen wat belastbaar is, zoals wanneer hij iets wil wijzigen aan wat u in uw aangifte had ingevuld.

Indien u in het buitenland een bankrekening hebt, bent u verplicht om in w/v jaarlijkse belastingaangifte het bestaan ervan te vermelden. Idem dito als de rekening op naam staat van de partner met wie u bent getrouwd of wettelijk samenwoont, of van uw minderjarig kind. Daarmee geeft u de controleur groen licht om van u alle afschriften van die rekening op te vragen, ongeacht of de rekening voor beroepsdoeleinden wordt gebruikt of niet.

Goed om te weten; de fiscus kan heel makkelijk controleren of u in een EU-land dergelijke buitenlandse rekeningen hebt. Zoals u verder zult lezen, wordt hij er immers automatisch van op de hoogte gebracht wanneer u bepaalde spaarinkomsten in het buitenland opstrijkt. Alleen de intresten van rekeningen in het Groothertogdom Luxemburg en Oostenrijk worden voorlopig niet aan de Belgische fiscus prijsgegeven.

Aan uw bankier in eigen land
Wanneer de controleur het bezwaarschrift aan het onderzoeken is dat u hebt ingediend omdat u niet akkoord ging met het aanslagbiljet voor de inkomstenbelasting, mag hij van uw bankier alle inlichtingen eisen die nuttig kunnen zijn voor het onderzoek.

Let wel; om misbruik te voorkomen mogen zijn vragen alleen verband houden met de grieven die u in uw bezwaarschrift hebt opgeworpen (vandaar het grote belang om die gedetailleerd te formuleren!). Ook moet hij voldoende duidelijk omschrijven welke inlichtingen hij precies wil en mag de vraag geen opzoekingswerk vergen dat voor de bank overdreven lang zou duren of onmogelijk is. Verder mag de controleur zich alleen wenden tot de bank met wie u volgens het bewijs waarover hij beschikt of volgens een ernstig vermoeden dat hij koestert, hebt gehandeld.

In de praktijk zal uw bank u in dat geval wel eerst laten weten dat de fiscus inlichtingen wil, om u de mogelijkheid te bieden "neen" te zeggen. Als het voor u immers duidelijk is dat de vragen geen verband houden met uw bezwaarschrift, hebt u de mogelijkheid om de bank te beletten daar op in te gaan. Reageer evenwel niet te snel, want mocht er wel degelijk een verband bestaan, dan zal uw weigering naar alle waarschijnlijkheid een nefaste invloed hebben op de verdere behandeling van uw dossier.

Als de fiscus bij de controle van de financiële toestand van uw bank ontdekt dat er via de bank constructies of mechanismen zijn opgezet waardoor u fraude hebt gepleegd, mag hij bij de bank uw financiële gegevens opeisen om te bepalen hoeveel belasting u in werkelijkheid verschuldigd was. Dat kan bv. het geval zijn als blijkt dat een bank een lening heeft toegestaan zonder in het contract te vermelden dat een effectenportefeuille die in het Groothertogdom Luxemburg werd geopend, in onderpand werd gegeven. Aangezien het hier een uitzondering betreft op de regel dat de fiscus bij de controle van een bank in principe geen rekening mag houden met gegevens die hij over de cliënten ontdekt, is wel de goedkeuring nodig van de fiscale top. Tot voor kort moest die worden gegeven door een college van drie hoge ambtenaren van de FOD Financiën, maar tegenwoordig volstaat de goedkeuring van de gewestelijke directeur der belastingen.

Als u uw inkomstenbelasting niet betaalt, of als u de belastingontvanger om een kwijtschelding van uw belastingschuld (“onbeperkt uitstel van de invordering van belastingschuld”) hebt gevraagd, mag hij bij uw bankier aankloppen om uw vermogenstoestand te controleren. Vroeger weigerden de banken in dat geval vaak hun medewerking, maar dat is verleden tijd sinds de wetgever de ontvanger die mogelijkheid uitdrukkelijk heeft,verleend.

Een randbemerking. Zoals u weet,bestaan er verschillende belastingadministraties, bv. invordering, douane, registratie ... Welnu, een bepaalde administratie mag alle inlichtingen gebruiken die een andere administratie heeft weten te vergaren. Volgens die logica zou de ontvanger de gegevens verkregen via uw bankier daarna dus mogen doorspelen aan zijn fiscale collega, uw controleur, zodat die de informatie ook kan gebruiken om u te belasten. Alleen zou dat indruisen tegen de geest van de wet in kwestie: in de voorbereidende werkzaamheden van de wet staat duidelijk dat de aldus verkregen gegevens niet mogen worden gebruikt worden voor het vestigen van een belasting.

In het kader van een strafrechterlijk onderzoek
Wanneer tegen u een strafrechtelijk onderzoek loopt, kan uw bankier er niet onderuit: hij moet open kaart spelen tegenover de onderzoeksrechter. En die informatie blijft niet per se vertrouwelijk aangezien de fiscus na toelating van een magistraat kennis mag nemen van het strafdossier ... De gegevens die hij langs die weg heeft verkregen, mag hij aanwenden om belasting te heffen.

Terloops: de fiscus kan zelf ook een gerechtelijk onderzoek aanvragen wanneer hij fiscale fraude vermoedt. Op die manier kan hij aan bepaalde inlichtingen geraken die hij anders zelf niet zou kunnen verkrijgen.

Info zonder te vragen

De fiscus kan ook zonder iets te vragen aan bepaalde financiële gegevens over u geraken.

Via uw bankier in België
Als uw huwelijkspartner is overleden en de successierechten op de nalatenschap moeten worden bepaald, is uw bank verplicht om de nodige informatie te verschaffen waardoor de fiscus het bankvermogen van de overledene en van de partner zeer makkelijk in kaart kan brengen.

Zo moet uw bankier het bestaan melden van de financiële tegoeden van zowel de overledene als de partner, ongeacht hun vermogensstelsel. De fiscus zal dus worden ingelicht over alle rekeningen (zichtrekening, spaarrekening, effectenrekening) die bestaan op de dag van het overlijden. Daarnaast moet uw bankier de fiscus een lijst bezorgen met de inhoud van de banksafes die de overledene en/of de partner huurden.

Ten slotte moet hij ingaan op de vraag van de fiscus voor alle inlichtingen die laatstgenoemde nodig acht om de juiste successierechten te heffen, en dat zowel voor verrichtingen van vóór of na het openvallen van de nalatenschap. Als het onderzoek evenwel betrekking heeft op feiten die dateren van méér dan drie jaar vóór het overlijden, moet de fiscus duidelijk hebben gepreciseerd welke specifieke informatie hij wil; dan kan hij niet zomaar alle rekeningafschriften opvragen.

Via een buitenlandse fiscus
Voor een hele reeks spaarinkomsten is het zo dat de bankiers in alle EU-landen, op twee na, verplicht zijn om aan de fiscus van hun land te melden indien een Belgische onderdaan bij hen dergelijke inkomsten heeft opgestreken. Die lokale fiscus speelt die informatie dan aan de Belgische fiscus door. Dat werd zo geregeld in een Europese spaarrichtlijn, die sinds juli 2005 van toepassing is (cf. B&R 187 van juli/ augustus 2006).

Het gaat vooral om intresten op een zicht- en spaarrekening, en om, behoudens uitzonderingen, de coupons van obligaties en de inkomsten van obligatiefondsen en van gemengde fondsen.

Alleen het Groothertogdom Luxemburg en Oostenrijk doen daar voorlopig niet aan mee. Zij verkozen een bronheffing in te houden op de spaarinkomsten en storten een deel ervan anoniem door aan de Belgische Staat.

De Belgische fiscus is daarentegen niet automatisch op de hoogte van de spaarinkomsten waarvoor de Europese spaarrichtlijn niet van toepassing is, bv. dividenden van aandelen die u in het buitenland hebt opgestreken. Hij mag daar zijn buitenlandse collega alleen inlichtingen over vragen als dat volgens de Belgische wetgeving mag én als dat ook volgens de wetgeving van het land in kwestie geen probleem schept.

Zelden beschermd

Zijn er eigenlijk nog gevallen waarin uw financiële gegevens beschermd zijn tegen de fiscus?

Zelf kunt u de fiscus alleen weigeren inlichtingen te geven zolang u hooguit beschikt over een rekening in België, die u bovendien louter voor privédoeleinden gebruikt. Als u over zowel een privé- als een beroepsrekening beschikt en geld hebt overgeschreven van uw privérekening naar uw beroepsrekening, mag de fiscus van die privérekening alleen het rekeningafschrift opvragen waarop de betreffende transfer vermeld staat, geen enkel ander.

Uw Belgische bankier van zijn kant mag alleen de lippen stijf op elkaar houden over uw financiële toestand indien uw controleur hem een detail vraagt over uw rekeningen, zonder dat u een bezwaarschrift hebt ingediend of zonder dat de fiscus bij een controle van de financiële toestand van een bank vermoedt dat u fraude hebt gepleegd. Mocht blijken dat de fiscus toch inlichtingen heeft verkregen van de bank, dan moet het bewijsmateriaal alsook de belasting die erop werd gebaseerd, als nietig worden beschouwd en kunt u de bank burgerrechtelijk aansprakelijk stellen.

Hoewel de diverse belastingadministraties in principe onderling inlichtingen mogen doorspelen, pikt de rechtspraak het niet altijd dat een controleur bepaalde bankgegevens waar hij zelf geen toegang toe heeft, probeert te verkrijgen via collega’s die méér kunnen lospeuteren. Anders dan inzake inkomstenbelastingen mag de administratie van de indirecte belastingen (bv. btw) immers altijd bij een bank aankloppen voor informatie over een cliënt. Maar het hof van beroep van Bergen is ingegaan tegen dat onrechtstreeks verkrijgen van informatie. De btw-administratie had een onderzoek gevoerd bij enkele banken over de toepassing van de taks op beursverrichtingen. Tijdens dat onderzoek werden de dossiers van de cliënten opgevraagd en op basis van die gegevens werd besloten hun aanslag aan te passen. Het hof van beroep vernietigde de belastingaanslag: het oordeelde dat wat niet rechtstreeks kan worden verkregen, ook niet onrechtstreeks kan worden verkregen (21/9/2005). U kunt dat arrest als tegenargument gebruiken als uw controleur toch onrechtstreeks verkregen informatie tegen u probeert te gebruiken.