Achtergrondinformatie over het ontstaan van de Euro

Vanaf 1 januari 2002 kon in het grootste gedeelte van Europa met één munt betaald worden, met de Euro. Als je de geschiedenis induikt, blijkt al gauw dat overdrachtelijk gezegd de “geboorte” van de Euro een “zware bevalling” is geweest met een gecompliceerde “zwangerschap” vooraf. Het gedachtegoed achter de Euro is al ontstaan direct na de Tweede Wereldoorlog. In dit artikel kun je lezen wat allemaal vooraf ging aan het ontstaan van de Euro, de aanleiding hiervoor, het hoe en waarom, enzovoorts.

Het streven naar de eenwording van Europa

Als je het hebt over het ontstaan van de Euro ontkom je niet aan een stukje geschiedenis. De invoering van de Euro is vooralsnog het hoogtepunt in de samenwerking tussen de landen van de EU. Die samenwerking is na de Tweede Wereldoorlog ontstaan. Dat was hard nodig om de puinhopen van de oorlog op te ruimen.

Het begon in 1952 met de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), gevolgd door de Europese Economische Gemeenschap (EEG). De EEG is opgericht via het Verdrag van Rome op 25 maart 1957. Ook werd nog de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) opgericht.

In 1967 zijn de EGKS, de EEG en de Euratom gefuseerd tot de de Europese Gemeenschap, beter bekend als de EU (Europese Unie). Diverse Europese landen hebben zich na de oprichting van de EU hierbij aangesloten. In 1995 bestond de EU in totaal uit 15 Europese landen. Te weten: België, Denemarken, Duitsland, Engeland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. Dat het aantal landen later nog uitgebreid zou worden, lag voor de hand.

Als je praat over de eenwording van Europa dan is de invoering van de Euro wel een hele grote stap vooruit. Misschien wel het hoogtepunt. Want juist door het invoeren van deze munt is er één “Euroland” ontstaan met meer dan 300 miljoen mensen die allemaal in Euro’s krijgen uitbetaald, met Euro’s hun brood kopen, spaargeld in Euro’s op de bank hebben staan of beleggen in Euro’s. Bovendien wordt 90% van de goederen en diensten die Europaland levert ook daar afgenomen en met Euro’s betaald.
Alle effectenbeurzen van Euroland besloten om gelijktijdig op 1 januari 1999 over te gaan op de Euro. Dus vanaf die dag werden de aandelenkoersen op de beurs genoteerd in Euro’s. De echte handel in Euro’s vond drie dagen later plaats op 4 januari. Deze grote gebeurtenis werd breeduit gemeten in de media van veel landen buiten Europa.

Belangrijkste gebeurtenissen voorafgaand aan de Euro

Aangezien het ontstaan van de Euro samengaat met een zeer lange rij gebeurtenissen volgt hier een opsomming van de meest belangrijkste hiervan met vermelding van de bijbehorende jaartallen.

• 1967 : Oprichting van de Europese Unie (EU)
• 1978 : De European Currency Unit (Ecu) is de Europese rekeneenheid die vanaf 1978 gebruikt wordt door onder meer de Europese Commissie. In dat jaar werd het Europese Monetair Stelsel (EMS) opgericht. De Ecu is géén echte munt, maar een valuta-mandje dat is opgebouwd uit 12 Europese valuta’s. Eén Ecu schommelde meestal tussen de 2 en 2,5 gulden.
• 1991 : Op 11 december 1991 zijn in het Verdrag van Maastricht de grondslagen voor de EMU (Economische en Monetaire Unie) vastgelegd. De inwerkingtreding hiervan vond plaats in november 1993. En de daadwerkelijke oprichting van de EMU vond plaats op 1 januari 1999. Wat nog van belang is om hier over te vermelden is dat elke Nederlander, ongeacht de oprichting van de EMU, zijn sociale zekerheden behield.
• 1993 : Binnen de EU-landen zijn sinds 1993 de grenzen open. Toch bleven landen als Groot-Brittannië en Ierland nog even vasthouden aan de persoonscontroles aan de grens. Ook Frankrijk controleert nog in verband met de smokkel van drugs.
• 1995 : Op 15 en 16 december 1995 werd door de Europese Raad tijdens de Euro Top in Madrid besloten dat “Euro” de meest geschikte naam is voor een munt die in alle EMU-landen wordt gebruikt.
• 1997 : Tijdens de Euro Top van 16 en 17 juni 1997 werd in het Verdrag van Amsterdam een zogenaamd “Stabiliteits- en Groeipact” vastgelegd. Dit houdt in dat de overheid van een land dat de Euro invoert een strak begrotingsbeleid zal hanteren, zodat begrotingstekorten verder terug gebracht zullen worden.
• 1997 : De Europese Commissie heeft in 1997 het logo vastgesteld voor de Euro.
• 1998 : Op 3 mei 1998 besloten de regeringsleiders en staatshoofden van de EU welke landen per 1 januari 1999 deelnemen aan de gemeenschappelijke munt en dus in de EMU zitten.
• 1998 : Op 1 juli 1998 is de ECB (Europese Centrale Bank), die in Frankfurt is gevestigd, opgericht. Vanaf 1 januari 1999 is zij verantwoordelijk voor het gezamenlijk monetaire beleid in de EMU en voor de uitgifte van de eurobankbiljetten. De ECB opereert volledig onafhankelijk van de Europese regeringen en heeft eigenlijk als enig belangrijk doel de handhaving van de prijsstabiliteit. Door deze volkomen onafhankelijkheid is de ECB nog machtiger dan enige andere centrale bank in de wereld ooit is geweest, omdat haar beleid niet gehinderd kan worden door politieke ontwikkelingen. Samen met de nationale centrale banken – in Nederland is dat De Nederlandsche Bank (DNB) – vormt de ECB het Europese Stelsel van de Centrale Banken (ESCB), dat in grote lijnen het monetair beleid vast stelt. De Nederlander Wim Duisenberg die in 2005 is overleden, was de 1e president van de ECB, deze benoeming gold voor een termijn van 8 jaar. De aanstelling van Duisenberg kwam niet zonder haken en ogen tot stand. Na een elf uur durende vergadering die in een crisisachtige sfeer plaats vond, werd door de lidstaten van de EU besloten dat Duisenberg president zou worden van de ECB. Terwijl Frankrijk probeerde af te dwingen dat Duisenberg niet de gehele 8 jaar van zijn mandaat zou volmaken en na 4 jaar op gevolgd zou worden door een Fransman. Dit is niet gebeurd; Duisenberg is president gebleven tot de herfst van 2003 en werd opgevolgd door de Fransman Jean-Claude Trichet.
• 1999 : Invoering van de Euro. De Euro heeft de waarde van de Ecu op de peildatum 1 januari 1999 om 00.00 uur. Vanaf deze datum bestond de Ecu niet meer, maar werd vervangen door de Euro, de officiële munt in de elf Europese landen die meededen aan de Economische en Monetaire Unie. Tot 1 januari 2002 bestond de Euro alleen nog maar in girale vorm; pas na deze datum werd de Euro chartaal. De waarde van de Euro ten opzichte van de gulden is voor altijd vastgesteld.
• 2002 : Op 1 januari 2002 vond “E-day“ plaats. Dat wil zeggen de omschakeling van nationale munten naar Europese munten. De invoering van euromunten en eurobankbiljetten was een dermate grote operatie dat men om die reden 1 januari ook wel E-day noemt.

Waarom deden niet alle landen van de EU mee aan de EMU?

Op 1 januari 2002 werden in 12 van de toen 15 lidstaten van de Europese Unie de eurobankbiljetten en euromunten ingevoerd. De vraag die natuurlijk gesteld wordt, is: Waarom deden niet alle landen van de EU mee aan de EMU? Begin 1988 werden alle landen van de Europese Unie getoetst aan de zogenaamde “convergentiecriteria”, wat simpelweg neerkomt op een hele reeks van bepaalde eisen en afspraken waaraan voldaan moest worden. Bijvoorbeeld moesten bepaalde wetten en regels aangepast worden en voorts moest een land beschikken over een lage inflatie, een lage rente, een stabiele munt en gezonde overheidsfinanciën. Landen die daar op dat moment niet aan voldeden, konden niet per 1 januari 1999 toetreden tot de EMU.
Maar voor andere landen waren er andere redenen om niet toe te treden:

• Engeland had in het Verdrag van Maastricht laten opnemen dat het voorlopig niet meedoet aan de EMU, ook al voldeed het aan de criteria.
• De Deense regering had in het Verdrag laten opnemen dat het land niet meedoet, tenzij het te kennen geeft wel mee te willen doen.
• Zweden had de afgelopen twee jaar voorafgaande aan de convergentiecriteria niet deelgenomen aan het Europees Monetair Stelsel, een voorwaarde voor toetreding. Ook was de nationale wetgeving in Zweden niet aangepast.

Een andere vraag die gesteld wordt, is: Kan een land dat aan de EMU deelneemt ook weer eruit stappen en weer een eigen nationale munt invoeren? Het antwoord hierop is: Neen. Deelname aan de EMU is definitief. Het Verdrag van Maastricht voorziet niet in de mogelijkheid voor landen om uit de EMU te stappen. Afgezien van deze juridische belemmering, is het om financiële en politieke redenen onwaarschijnlijk dat een land dat de Euro heeft ingevoerd, de eigen munt opnieuw zou invoeren. Eruit stappen is in de praktijk dus niet mogelijk.

Het doel/nut van de Euro

De belangrijkste reden voor de invoering van één Europese munt is dat er een einde moest komen aan de steeds schommelende wisselkoersen binnen Europa. Deze vormen namelijk een belemmering voor de internationale handel. Als een wisselkoers plotseling daalt of stijgt, kunnen transacties opeens een heel andere betekenis krijgen voor een bedrijf. Bedrijven kunnen zich indekken tegen koersrisico’s maar dit kost geld. Deze kosten worden dan uiteindelijk aan de consument doorberekend. Als koersschommelingen verdwijnen, scheelt dat dus zowel het bedrijfsleven als de consument geld en onzekerheid.

Een tweede voordeel van de Euro is dat één gemeenschappelijke Europese munt, dankzij het grote gebruiksgebied, een belangrijke valuta zou worden op de wereldmarkt. De komst van de Euro zorgt er voor dat Europese landen gezamenlijk een grote economie vormden tegenover wereldmachten als de VS en China. Dat is gunstig voor de financiële sector en voor het bedrijfsleven in Europa.

Dankzij de nieuwe munt kunnen consumenten makkelijker prijzen vergelijken in verschillende Europese landen. Ook hoeven zij vanaf 2002 bij het reizen naar andere Eurolanden geen kosten meer te maken voor het omwisselen van guldens naar andere nationale valuta.

De invoering van de Euro is een middel om te komen tot een stabiele, duurzaam groeiende economie in de Europese Unie. Inwoners van de landen die meedoen aan de EMU zullen daarvan profiteren, maar ook de overige EU-landen hebben voordeel van een sterke Europese economie.

Gegevens van de Euro

Gegevens van de Euro met betrekking tot:

• Naamgeving
• Symbool
• Valutateken en –code
• Waarde

Naamgeving

De Europese Raad besloot tijdens de Euro Top in Madrid op 15 en 16 december 1995 dat “euro” de meest geschikte naam is voor een munt die in alle EMU-landen wordt gebruikt. Het woord euro behoort officieel zonder hoofdletter geschreven te worden, net als vroeger het woord gulden. De praktijk echter laat zien dat zowel euro als Euro gebruikt en geaccepteerd wordt.

Symbool

Op 12 december 1996 werd tijdens de Euro Top in Dublin door de Europese Commissie het symbool voor de Euro gepresenteerd. Het symbool voor de Euro moest makkelijk zijn te schrijven, een beetje in lijn liggen met andere internationale symbolen zoals de “dollar”, het “pound” en de “yen” en toch een duidelijk eigen gezicht hebben.

Aangezien het woord "Europa" van oorsprong een Grieks woord is, werd uitgegaan van een gestileerde Griekse hoofdletter E (epsilon) met een extra horizontaal streepje in het midden (€). Het euroteken is in alle Europese talen hanteerbaar en duidelijk leesbaar en is een ontwerp van de Fransman Jean-Pierre Malivoir. De twee middelste lijnen, die evenwijdig lopen aan elkaar, staan symbool voor de stabiliteit van de Euro. Het symbool voor de Euro is zowel grafisch als esthetisch in één lijn met de andere belangrijke valuta-symbolen.

Valutateken en –code
Het Valutateken voor de Euro is €, E of EUR.
De Valutacode (voluit de ISO-valutacode, de code in het internationale betalingsverkeer) is in schrift “EUR” en in cijfers “910”.
De code “EUR” is enigszins afwijkend voor de gebruikelijke valutacodering. Deze is namelijk officieel de eerste twee letters van de landcode gevolgd door de eerste letter van de valutanaam volgens spelling in de landstaal. Voor ons was dat vroeger in de tijd van de gulden dus NL (landcode) gevolgd door G (gulden), wat dan “NLG” werd.

Waarde

De Euro heeft de waarde gekregen van de Ecu op de peildatum 1 januari 1999 om 00.00 uur. De waarde van de Euro ten opzichte van de gulden is definitief vastgesteld in zes cijfers (vijf achter de komma): 1 Euro = 2,20371 gulden. Dit vastleggen van de waarde gold uiteraard ook voor de overige 10 landen die destijds meededen met de nieuwe munt.

In de Europese regelgeving is bepaald dat bij omrekeningen altijd de koers zal worden gebruikt met de Euro als uitgangspunt en niet omgekeerd. Deze wijze van noteren is ook aanbevolen voor landen buiten het eurogebied. De koers van de dollar wordt bijvoorbeeld als volgt genoteerd: 1 Euro = 1,1 dollar (en niet: 1 dollar = 0,87 Euro).

Productie van het Nederlandse eurogeld

Euromunten

De euromunten worden geslagen bij de Koninklijke Nederlandse Munt (kortweg de Munt genoemd) in Utrecht. Het slaan van het Nederlands muntgeld vindt hier al plaats vanaf 1567. De euromunten worden geslagen met de zogenaamde “penningslag”, waarbij de twee zijden in dezelfde richting worden geslagen. Voor de Munt betekende dit een ingrijpende verandering omdat de guldenmunten werden geslagen met de zogenaamde “muntslag”, waarbij beide zijden in tegengestelde richting worden geslagen. Tengevolge van deze verandering moesten er in Utrecht daarom nieuwe productiemachines geïnstalleerd worden. In december 1998 is men toen begonnen met het proefslaan van euromunten. De allereerste euromunt die geslagen werd, was een één euromuntstuk. Deze feestelijke gebeurtenis vond plaats op 8 december 1998 door Koningin Beatrix. De echte productie werd gestart op 4 januari 1999

De planning was dat in 2002 er 2,8 miljard euromuntjes klaar moesten zijn. Om aan deze mega opdracht te kunnen voldoen werd er vanaf januari 1999 continu gewerkt in twee ploegendiensten en waren er dag en nacht vijf muntpersen in bedrijf, die gezamenlijk 3500 munten per minuut uitspuugden.

Eurobankbiljetten

In Nederland worden de eurobankbiljetten gedrukt door Koninklijke Drukkerij Johan Enschedé & Zonen te Haarlem. Johan Enschedé is een drukkerij van postzegels, waardepapieren en beveiligde documenten. Dit bedrijf maakt al meer dan 175 jaar het Nederlandse geld. De productie van de eurobiljetten is gestart op 15 juli 1999 in opdracht van De Nederlandsche Bank. In totaal werden indertijd 605 miljoen biljetten gedrukt, waarvan er 360 miljoen in omloop kwamen.