Deflatie: oorzaken en gevolgen voor de economie

Het “spook” deflatie is een grote vrees voor heel wat economen. Deflatie is de tegenhanger van inflatie. Inflatie staat gelijk aan een daling van de koopkracht, terwijl deflatie zorgt voor een verhoging van de koopkracht. Dit lijkt wel heel gunstig maar toch is het dit niet. Bedrijven gaan door een deflatoire omgeving minder verdienen aan de verkoop van producten of diensten, met als gevolg een daling van de productiekosten. Gezinnen zullen hun aankopen uitstellen, omdat ze verwachten dat de prijzen nog gaan dalen. Uitstelgedrag in aankopen is zeer nefast voor het op gang houden van de economie.

Wat is deflatie?

Deflatie is een zeldzaam fenomeen en zorgt voor een daling van het gemiddelde prijspeil, met als gevolg een waardestijging van het geld. Zuiver economisch kan men het omschrijven als een afname van het geldvolume in vergelijking met de beschikbare goederen. Bij deflatie dreigt een economische crisis zichzelf nog te gaan versterken. Deze dreiging maakt dat economen en bestuurders van de centrale banken de dreiging van deflatie nauw analyseren. Eén van de opdrachten van de Europese Centrale bank (ECB) is het gemiddeld prijspeil op een niveau van rond de 2% te houden, om de koopkracht te vrijwaren. Een positief voordeel van deflatie is dat de concurrentiepositie van een land erop vooruit kan gaan, dit als gevolg van lagere prijzen ten opzichte van de buurlanden.

De tegenhanger van deflatie: inflatie

Inflatie zorgt - in tegenstelling tot deflatie - voor een stijging van het algemene prijspeil, met als gevolg een daling van de koopkracht (geldontwaarding). In een duurzame en gezonde economie is dit een zeer goed verschijnsel en inflatie is dan ook zeer belangrijk voor het behouden van de prijsstabiliteit.

Oorzaken van deflatie

Een groter wordend aanbod: bestedingsinflatie

Een veel groter wordend aanbod, in combinatie met een gelijkblijvende vraag, zal leiden tot bestedingsinflatie. Een langdurige stijging van het aanbod van een bepaald product zal de prijs op termijn doen dalen. Dit fenomeen is heel gekend in onze maatschappij. Een twintigtal jaar geleden waren er maar enkele televisies op de markt, waardoor deze heel erg duur waren. Tegenwoordig zijn er heel veel aanbieders op de televisiemarkt (Panasonic, SBR, Philips), waardoor de prijzen automatisch zijn gaan dalen.

Tekort aan krediet

Een mogelijke andere oorzaak is kredietschaarste. Dit wil zeggen dat de banken minder krediet ter beschikking stellen, waardoor gezinnen en bedrijven moeilijker kunnen lenen. Deze situatie valt heel vaak voor, na een periode wanneer er door de banken uitermate veel krediet werd gegeven. Na een periode van té veel kredieten, zijn er immers meer gevallen waarbij mensen hun lening niet meer kunnen terugbetalen. De gevolgen spreken voor zich. Door een verminderde kredietverstrekking zal er minder geld in omloop zijn, waardoor de prijzen of het algemeen prijspeil zal dalen.

Tussenkomst van de overheden

Door ingrijpen van de overheid kan er ook deflatie ontstaan. De overheden kunnen zelf de hoeveelheid geld in de economie verminderen, bijvoorbeeld als gevolg van een renteverhoging van de centrale bank. Deze maatregel gebeurt echter heel zelden. De overheid zou hierdoor immers zelf aansprakelijk worden voor het resultaat. Een mooi en slecht voorbeeld hiervan is de beslissing die Japan nam gedurende de jaren negentig. Als gevolg van stijgende vastgoedprijzen besliste men in Japan om de rente te verhogen. Het nefaste gevolg van deze tussenkomst was deflatie. Deze deflatie is zelfs anno 2015 nog steeds merkbaar.

Gevolgen voor de economie

Aankopen worden uitgesteld

Consumenten stellen hun aankopen uit, omdat men verwacht dat - door dalende prijzen - hetzelfde product na een aantal maanden goedkoper zal worden. Dit leidt tot een negatieve spiraal, waardoor bedrijven minder gaan verkopen, met als gevolg dat bedrijven ook minder gaan afnemen van de producenten. Dit leidt dan weer tot minder personeel waardoor er personeel ontslagen wordt. Deze ontslagen werknemers zullen - door het verlies aan inkomen - minder gaan consumeren.

Schulden krijgen meer waarde
Deflatie zorgt voor een stijging van de reële rente (rente na aftrek van inflatie), waardoor schulden meer waarde gaan krijgen. Deflatie is dus zeer nadelig voor mensen die schulden (hypothecaire leningen) hebben, maar ook voor overheden met een hoge schuldenlast. Het gevolg is dat bedrijven minder zullen lenen om te investeren, wat opnieuw schade toebrengt aan de economie.

Wat is dan stagflatie?

In stagflatie worden de woorden inflatie en stagnatie herkend. Men kan stagflatie omschrijven als een stagnerende (vertragende) economische groei, terwijl de prijzen stijgen (inflatie). Stagflatie is een doemscenario voor vele economen. Stagflatie zorgt immers voor een dilemma voor het economisch beleid aangezien maatregelen die genomen worden om te zorgen voor een lagere inflatie tegelijkertijd de werkloosheidcijfers kunnen doen stijgen.