De Eerlijke Bankwijzer en het wisselen van bank

Jaren na het uitbreken van de economische crisis van 2008 dachten steeds meer mensen erover om van bank te wisselen. De commotie rond bonussen en hoge salarissen in 2015 richtte de publieke aandacht vol op het reilen en zeilen van de banken. Het beleid over bonussen is echter maar een de vele zaken waarin banken van elkaar verschillen. De mate waarin ze bij investeringen letten op duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen is minstens zo belangrijk. De Eerlijke Bankwijzer is een instrument om het beleid van de banken te leren kennen en maakt een verantwoorde keuze voor een bank mogelijk.

Banken in het vizier

Na het uitbreken van de economische crisis in 2008 brak er een storm van verontwaardiging uit over het functioneren van de bankensector. Kon men voordien de banken en hun bankiers nog zien als welwillende rentmeesters, nadien viel dat beeld volledig aan diggelen. De storm van verontwaardiging heeft sinds die tijd met wisselende kracht gewoed, maar zwol weer aan toen het topmanagement van een aantal banken zichzelf, ondanks het voortduren van de crisis, in 2015 wist te voorzien van fikse bonussen en salarisverhogingen. Door irritatie gedreven overwogen veel mensen om hun geld door een andere bank te laten beheren; een die wat prudenter zou omgaan met de beloningen voor de eigen top.

Maar bonussen zijn niet het enige onderwerp waarop banken onderling verschillen. Ook het investeringsbeleid varieert nog al. De ene bank investeert vooral in bedrijven die het duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in hun vaandel hebben staan, de andere bank niet, of minder. Qua maatschappelijke impact is het investeringsbeleid uiteraard veel belangrijker dan het bonusbeleid. Een verantwoorde keuze voor een nieuwe bank moet zich zich dus niet alleen op het bonusbeleid richten. Het is hier dat de Eerlijke Bankwijzer relevante informatie verschaft. Het beleid van tien nationaal opererende banken wordt op deze website onder de loep genomen en op een aantal onderwerpen gescoord met een cijfer van 1 (zeer slecht) tot 10 (uitstekend). Het gemiddelde van alle scores geeft aan hoe serieus de bank met duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen omgaat.

Eerlijke Bankwijzer

De Eerlijke bankwijzer is een van de twee onderdelen van de website de Eerlijke Geldwijzer. In het andere onderdeel worden de aanbieders van levensverzekeringen onder de loep genomen. Hier richten we ons uitsluitend op de Eerlijke Bankwijzer.

Al in 2009 hebben zes organisaties het initiatief genomen de website Eerlijke Geldwijzer op te zetten. Het gaat om Oxfam Novib, Amnesty International, Milieudefensie, FNV, Dierenbescherming en PAX. Ze kozen tien beleidsthema’s en negen sectoren waarop het beleid (en de uitvoering ervan) gescoord werd van tien nationaal opererende banken. De daadwerkelijke beoordeling werd in handen gelegd van het economisch onderzoeksbureau Profundo. Dit bureau heeft mede aan de hand van allerhande nationale en internationale akkoorden per beleidsthema en per economische sector een aantal criteria opgesteld en vervolgens gekeken in welke mate de banken daaraan voldoen. De geselecteerde thema’s en sectoren staan in de volgende twee tabellen opgesomd en worden daarin ook kort omschreven.

Tien beleidsthema's

Negen economische sectoren

De onderzochte banken

Tien banken worden in dit onderzoek onder de loep genomen. Negen ervan zijn gekozen omdat ze de de grootsten zijn en een tiende, de Triodos Bank, is toegevoegd omdat hun beleid zich goed zou verhouden tot de idealen van de zes organisaties die de website Eerlijke Geldwijzer hebben opgezet. Ondanks de beperking tot tien banken geeft het onderzoek toch een goed beeld van de Nederlandse bankensector in het algemeen omdat de gekozen banken een gezamenlijk marktaandeel van zo’n 95% vertegenwoordigen. In het volgende lijstje staan de geselecteerde banken opgesomd, tezamen met hun marktaandeel in 2014. Het marktaandeel is overigens gebaseerd op zowel de particuliere als de zakelijke markt, terwijl het onderzoek zelf vooral gericht is op particulieren. Dit is te rechtvaardigen omdat de omvang van de investeringen en het achterliggende beleid voor de zowel particuliere als zakelijke klanten gelden.

• ABN-AMRO (29,2%)
• AEGON (0,7%)
• ASN Bank (1,5%)
• Delta Lloyd (0,6%)
• ING Groep (23,9%)
• NIBC (1,0%)
• Rabo Bank Groep(32,1%)
• SNS Reaal (exclusief ASN Bank) (4,9%)
• Triodos Bank (0,3%)
• Van Lanschot (1,4%)

De resultaten

De globale resultaten van dit onderzoek worden jaarlijks gepubliceerd en helder weergegeven op de Eerlijke Bankwijzer zelf. Er is een duidelijke rangordening van banken in de mate waarin ze het duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen steunen. De drie best scorende banken waren in 2014 de ASN Bank (85%), SNS Reaal (71%) en NIBC met (70%). Opvallend was dat de Triodos bank met een score van 68% de top drie net niet haalde. Dat kwam vooral doordat de Triodos bank relatief minder aandacht had voor zaken als belastingen en corruptie en ook in de financiële sector een beleid hanteerde dat niet geheel strookte met de doelstellingen van de Eerlijke Geldwijzer. Op zaken als duurzaamheid, milieu, gezondheid en dierenwelzijn scoorde Triodos wel goed.

De drie winnende banken hebben een gezamenlijk marktaandeel van zo'n 7,4%, terwijl de drie verliezende banken ING (47%), RABO (37%) en Delta Lloyd (25%) een gezamenlijk marktaandeel hebben van 56,6%. Dat marktaandeel is vele malen groter dan het marktaandeel van de winnende banken. Er moeten dus veel mensen van bank moeten verwisselen voordat het investeringsbeleid van de bankensector in het algemeen een richting uit gaat die wenselijk werd geacht door de initiatiefnemers van de Eerlijke Bankwijzer. Dat is de ware uitdaging achter de Eerlijke Geldwijzer. Zonder een massale wisseling van bank zal er in de bankensector niet zoveel veranderen.

De website is helder over haar eigen doelstellingen. Maar toch maakt het ook een soort omgekeerd gebruik van de criteria mogelijk. Mocht men bijvoorbeeld willen kiezen voor een bank die het gunstigst is voor de wapenindustrie dan leert de Eerlijke Bankwijzer dat men het beste bij Aegon kan aanschuiven. Of wanneer er een voorkeur is voor belastingontduiking en corruptie dan is Delta Lloyd de aangewezen bank. En als het beleid in de financiële sector zo slecht mogelijk zou moeten, dan zijn ABN-AMRO, ING en de Rabobank de beste keuzes.

Een opvallend kenmerk van het onderzoek is dat de drie grootste banken (ABN-AMRO, ING en Rabobank), met een gezamenlijk marktaandeel van zo'n 85%, heel laag scoren. Geen van deze drie haalde een voldoende in een van de onderzochte jaren. De best scorende banken zijn zonder uitzondering klein. Alleen SNS Reaal heeft een marktaandeel van een kleine 5%, de andere goed scorende banken zitten vaak onder de 1%. Dat wil overigens niet zeggen dat alle kleine banken goed scoren. De kleine bank Delta Lloyd was de slechtst scorende van alle banken en niet alleen in 2014.

Duidelijk is in elk geval dat er een flinke verschuiving van de grotere naar de nu nog kleinere banken moet plaatsvinden om de bankensector op te laten schuiven naar verantwoord investeren. De Eerlijke Bankwijzer herhaalt haar onderzoek jaarlijks, zodat per jaar bekeken kan worden welke banken het meeste aandacht besteden aan duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Lees verder

• De Eerlijke Bankwijzer en de Nederlandse bankensector