Geldstromen die geen sporen nalaten

Westerse industrielanden willen door middel van strenge regelgeving en verscherpte controles illegale geldstromen en de financiering van terrorisme bestrijden, maar een eeuwenoud fenomeen genaamd Hawala, gebaseerd op het principe “een man een man, een woord een woord”, zit hen daarbij in de weg. “Geld witwassen bij banken is er alleen voor de dommen”, zo merkte een prominent bestuurslid van Deutsche Bank in dit verband ooit op.

Banken van de onderwereld

De onderwereld kent banken die officieel geen financiële instelling zijn, die geen loket met officiële openingstijden hebben en die ook geen toestemming hebben om financiële diensten aan te bieden. Toch zijn ze met veel succes actief bij de afwikkeling van geldzaken. Bovendien zijn ze sneller dan een reguliere bank, werken 365 dagen per jaar, 24 uur per etmaal en zijn ze overal te vinden, met name in grote wereldsteden.

Winkels en reisbureaus als dekmantel voor illegale geldstromen

In veel westerse landen, waar immigranten uit Arabische, Afrikaanse en Aziatische landen hun brood verdienen, verzorgen ze zonder veel moeite de overboeking van geld aan familie in het buitenland. Hoewel nergens officieel geregistreerd, kan men dergelijke illegale bankkantoren net zo goed aantreffen in winkelpanden in steden als Amsterdam en Rotterdam als in de Chandi Chowk in Delhi. Ze kunnen hun financiële diensten dus in een oogwenk wereldwijd verzorgen en laten zich in geen enkel opzicht iets gelegen aan de strenge regelgeving tegen witwassen of andere maatregelen. Bedoelde geldstromen vinden immers plaats zonder documenten en ze laten evenmin een elektronische vingerafdruk achter.

Postkantoor noch bankkantoor vereist

De ontvanger van het geld kan zich in elke plaats ter wereld bevinden, ook al is er noch een postkantoor noch een bankfiliaal voorhanden, hij krijgt het geld dat hem toekomt. Jaarlijks worden er op deze wijze naar schatting 200 miljard dollar over de gehele wereld overgeboekt, hoewel dat geld fysiek gezien, nooit de grens van een land overschrijdt.

Hawala gebruikt voor witwassen en kapitaalvlucht

Het kinderlijk eenvoudige transfersysteem waarvan illegale bankkantoren zich bedienen, heet Hawala en is meer dan duizend jaar oud. Aanvankelijk bood het de handelaren langs de zijderoute (een netwerk van karavaanroutes, die de belangrijkste handelsbestemmingen van Europa en het Verre Oosten met elkaar verbond) bescherming tegen rovers. Hoewel Hawala tegenwoordig in de meeste landen officieel verboden is, maken landen als India, Pakistan, Afghanistan en landen uit Arabië en Afrika nog steeds gebruik van dit transfersysteem. Dank zij Hawala kunnen burgers uit deze landen de studie- en verblijfkosten van hun kinderen in het buitenland financieren. Het wordt ook gebruikt voor kapitaalvlucht en witwassen.

Illegale bankiers moeilijk aan te pakken

Niet alleen gastarbeiders, drugshandelaren, witwassers en wapenhandelaren gebruiken deze wijze van overboeken, maar ook terroristische groeperingen maken er meer en meer gebruik van. De terroristen die het World Trade Center in New York verwoestten, kwamen waarschijnlijk ook aan hun geld via Hawala-bankieren. Er wordt veel geld de Verenigde Staten en andere landen binnengesmokkeld, waarvan de herkomst onduidelijk is. Westerse regeringen proberen het internationale terrorisme te bestrijden door haar financieringsbronnen aan te pakken. Maar omdat het oudste overboekingssysteem ter wereld nauwelijks te controleren is, lijkt men het ook niet te kunnen uitroeien.

Betalingssysteem laat nauwelijks sporen na

Ondanks nieuwe aangescherpte regelgeving en de passende maatregelen in de westerse landen, zijn deze illegale parallelle banksystemen moeilijk te controleren en nauwelijks uit te roeien. Dat is deels te wijten aan de manier waarop ze werken aangezien de opdrachtgevers doorgaans alleen tussenpersonen accepteren die tot eenzelfde etnische of religieuze groep behoren of bloedverwanten zijn en daardoor hun volle vertrouwen genieten. Zo is voor een Indiase Sikh alleen het woord van zijn geloofsgenoten goed genoeg. Anderzijds laat het systeem nauwelijks sporen na: er worden geen schriftelijke bewijsstukken uitgewisseld. Het betalingssysteem is louter gebaseerd op het principe “een man een man, een woord een woord.

Hoe geldstromen bij Hawala-bankieren verlopen

• Geld dat bijvoorbeeld van Amsterdam naar het Pakistaanse Quetta moet worden overgeboekt, wordt in een van de talloze als illegaal bekend staande bekende "winkels" afgegeven;
• Daar verdwijnt het in de zakken van een handelaar, die officieel te boek staat als restauranthouder, winkelier of juwelier en die optreedt als intermediair;
• Van hem ontvangt de opdrachtgever alleen een papiertje met een letter- of cijferreeks danwel een wachtwoord;
• De tussenpersoon neemt per fax, telefoon of e-mail contact op met zijn Hawalapartner in Peshawar, soms ook via een tussenpersoon in Londen, Keulen of Parijs;
• Wie in Pakistan vervolgens bekend is met de cryptische tekenreeks, krijgt zonder gedoe de juiste hoeveelheid geld;
• Als de code erin voorziet dat het geld naar een bepaalde plaats en een bepaalde persoon moet worden gebracht, dan gebeurt dit zonder problemen.

Ontvangsten en betalingen doorgaans met elkaar in evenwicht.

Zo vloeien geldstromen na een simpele handdruk van particuliere bemiddelaars via een codewoord over heel de wereld. Doorgaans kan men ervan uitgaan dat de Hawala-handelaar in Peshawar op zijn beurt, een klant heeft die geld naar Nederland wil sturen. Meestal zijn de ontvangsten en betalingen met elkaar in balans. Een batig saldo wordt gecrediteerd ofwel de twee hebben een langdurige samenwerkingsverband. Als de boekhouding bij gelegenheid niet sluitend is, stuurt de schuldige partner afhankelijk van het betrokken land een handelaar met waren zoals edelstenen, sieraden of drugs. Soms wordt zelfs met contant geld gecompenseerd.