Munten en de Koninklijke Nederlandse Munt

De eerste munten in de westerse wereld stammen uit de zevende eeuw voor Christus en bestonden uit elektrum. Elektrum is een legering van goud en zilver die in de natuur voorkomt. Naast goud en zilver kunnen er in elektrum ook sporen zitten van koper en andere metalen. Die eerste munten hadden een enigszins afgeplatte druppelvorm met aan de ene kant een afbeelding en aan de andere een soort stempel. Vanuit die druppelvorm is de vorm ontstaan die nu ook nog wordt gebruikt namelijk een rond dun plaatje.

Koninklijke Nederlandse Munt

Tegenwoordig worden munten gemaakt door de Koninklijke Nederlandse Munt die nastreeft om op toonaangevende en creatieve wijze munten te vervaardigen die betrouwbaar en vernieuwend zijn en van hoge kwaliteit. Naast munten als betaalmiddel worden ook regelmatig herdenkingsmunten gemaakt.

Dorestad en munten

De eerste Utrechtse munten werden in de zevende eeuw in Dorestad gemaakt, door muntmeester Madelinus, als betaalmiddel in het Oud Romeinse Rijk. Het waren gouden munten. Later werden ook zilveren penningen gemaakt op naam van Karel de Grote en Lodewijk de Vrome. Dorestad was destijds vanwege zijn ligging aan de Rijn en Lek een belangrijke handelsplaats die echter in de negende eeuw zijn waarde als zodanig verloor.

Van Balderik naar keizer Karel V

In 937 werd het recht om munten te maken door Keizer Otto I verleend aan de Utrechtse bisschop Balderik als vriendendienst omdat Balderik het beleid van het Duitse koningshuis ondersteunde. Bij het verliezen van de macht van de Utrechtse bisschoppen kwam het muntrecht in 1528 terug in handen van keizer Karel V.

Utrechtse munt

Onder de heerschappij van Philips II ontstond in 1567 in Utrecht een nieuw munthuis dat enkele keren van vestiging veranderde. Vanaf 1579 was het toegestaan dat elke provincie van de Republiek der Verenigde Nederlanden zijn eigen munten mocht slaan. Halfweg de zeventiende eeuw verhuisde de Utrechtse Munt wegens ruimtegebrek naar het voormalige St. Ceciliaklooster. De machines om de munten te kunnen slaan hadden meer ruimte nodig waarover het klooster beschikte.

Op naar koninklijke status

In 1807 werd de Utrechtse Munt het enige nationale munthuis dat in 1814 werd omgedoopt tot ’s Rijks Munt dat in 1902 onder direct beheer kwam staan van het ministerie van Financiën. De formele status van staatsbedrijf werd verworven in 1912. In 1994 werd het staatsbedrijf een zelfstandige onderneming waarbij de staat 100% aandeelhouder werd. Weer vijf jaar later kreeg het bedrijf de koninklijke status.

Gebouw van de Koninklijke Nederlandse Munt

Het huidige gebouw van de KNM staat aan de Leidseweg langs het Merwedekanaal. De bouwstijl is Hollandse neorenaissance welke stijl teruggrijpt naar de architectuur van de Gouden Eeuw en daardoor een uitstraling heeft die goed past bij de functie van het gebouw.
Nog beter wordt die functie aangegeven door beeldhouwwerk bij de hoofdingang met figuren die mandjes met geld dragen. Boven de deur staat in goudkleurige letters de tekst: “Het geld hier uit metaal verkregen zij nooit ten vloek doch steeds ten zegen”.

Productieproces

Ontwerp

Een munt maken begint uiteraard met het ontwerpen op papier waarbij meteen rekening moet worden gehouden met de uiteindelijke uitstraling op metaal en de reliëfwerking.

Model

Na goedkeuring van het model op papier gaan de gipsmodelleurs aan de slag. In de schaal 4:1 maken zij een gipsmodel met behulp van metalen modelleergereedschap en voor sommige onderdelen sjablonen en een graveerapparaat. Daarna wordt het modelformaat verkleind en een moederstempel vervaardigd.

Moederstempel

Het vervaardigen van de moederstempel gebeurt met een reduceerapparaat. Dat apparaat tast het model nauwkeurig af en freest het model verkleind uit in een stalen plaatje.

Productiestempels

De volgende stap is het maken van de productiestempels. Daardoor wordt eerst het reliëf van de moederstempel gehard en met gebruikmaking van die geharde stempel worden productiestempels gemaakt. Die worden vervolgens gepolijst waarna ze gebruikt kunnen worden in de muntpersen voor de productie van de munten.

Muntproductie

Uiteindelijk worden de munten één voor één geslagen uit zogenaamde rondellen. Een rondel is een nog niet bewerkt muntplaatje dat uit een plaat metaal is gestanst of gezaagd. In de muntpers slaat eerst de bovenstempel en daarna de onderstempel de afbeelding in de rondel. Op die manier kunnen ongeveer 750 munten per minuut worden geslagen.