Hoe afhankelijk zijn we van gas uit Rusland?

Rusland is de grootste gasleverancier ter wereld. Ook in Nederland zijn we voor een deel afhankelijk van het gas uit Rusland. We importeren het gas en vervoeren het over de gehele wereld o.a. naar Duitsland. De spanningen die er regelmatig ontstaan tussen de Oekraïne en Rusland kunnen wel eens tot nare gevolgen gaan leiden voor Europa. Daarom is het goed om iets meer te weten over de achtergronden van de gaslevering.

• Geschiedenis
• Gazprom
• Gasconflict met Oekraïne
• Russische export naar Nederland
• Nederland wil doorvoerland zijn
• Rusland investeert in Nederland
• Het vervoer van olie en gas
• Problemen met Rusland terwijl de EU afhankelijk is
• Wederzijdse belangen
• Contract Rusland, Oekraïne en EU
• Nord Stream 2

Geschiedenis

Omdat aan het gas uit Nederland een einde zal komen rond 2025 werd door de regering besloten om tijdig over te stappen op gas uit Rusland. Nederland was lange tijd de grootste gasproducent ter wereld en we ontvangen jaarlijks tussen de tien en vijftien miljard euro aan gas-opbrengsten vanuit de Noordzee en vanuit Groningen. Al na de oliecrisis in 1973 was het besluit genomen dat men niet zo afhankelijk wilde blijven van de landen in het Midden Oosten. Vanaf 2000 is men gestart met de import van gas uit Rusland.
Op 8 november 2011 werden er twee pijpleidingen geopend die lopen van Vyborg in Rusland naar Lubmin in Duitsland. Bij deze belangrijke opening waren zowel de Duitse bondskanselier Angela merkel aanwezig als ook Premier Rutte, Premier Fillon van Frankrijk en de Russische president Medvedev. Er was een investering van 7,4 miljard nodig geweest om dit voor elkaar te krijgen. Hierdoor stroomt ieder jaar 55 miljard kubieke meter gas uit Rusland naar Europa. Er worden méér dan 26 miljoen huishoudens in Europa van het Russische gas voorzien. Er loopt thans 159.500 kilometer aan aardgaspijpleiding en alleen al in Rusland zijn er 179 stations die de verdeling verzorgen. Een deel van de pijpleidingen zijn zo langzamerhand verouderd en er zijn grote investeringen nodig om deze te vernieuwen. Pijpleidingen voor aardgas hebben eigenlijk maar een levensduur van ongeveer 25 jaar.

Gazprom

Gazprom is het grootste aardgasbedrijf ter wereld. Het is in 1989 ontstaan als staatsbedrijf. In 1992 werd Gazprom geprivatiseerd. In Nederland is een vestiging met de naam Gazprom Energy. Deze is in 2006 gestart met het leveren van aardgas aan Engeland en Frankrijk. 51 procent van de aandelen zijn in handen van Gazprom terwijl de Nederlandse Gasunie 9 procent van de aandelen in handen heeft. Rusland kent een apart ministerie voor gas. Buitenlandse ondernemers mogen in totaal 35% van de aandelen van Gazprom bezitten. Gazprom heeft meer dan 60 dochterondernemingen in verschillende landen.

Gasconflict met Oekraïne

In 2006 verhoogde Rusland de gasprijs voor de Oekraïne plotseling van 50 dollars naar 230 dollars per 1000 kubieke meter. Vervolgens werd de gaslevering aan Oekraïne in 2006 beëindigd maar werd toch weer hersteld. Ook in 2009 werd de gaskraan tijdelijk dicht gedraaid. Oekraïne had grote schulden aan Rusland en kon de dure gasprijs niet betalen. Rusland eiste snelle betaling en dreigde regelmatig met het dicht draaien van de gaskraan. Een groot deel van het gas wat naar Europa komt loopt via de pijpleidingen in Oekraïne. Deze situatie veranderde in 2016. Oekraïne kocht geen gas meer van Rusland, want ze hadden miljarden teveel betaald en eisen dat dit geld wordt terugbetaald. Oekraïne kocht sedertdien gas uit Europa. Bijna 40% van het gas wat in Duitsland wordt gebruikt is afkomstig uit Rusland. Het beheer van de voorraden is in handen van Astora, de Duitse dochteronderneming van Gazprom. De rest van het gas wat in Duitsland wordt gebruikt is afkomstig uit Noorwegen en Nederland. Daarmee is Duitsland dan ook erg afhankelijk van het Russische gas. Duitsland heeft zelf geen grote gasvoorraden.

Russische export naar Nederland

Rusland exporteert naar Nederland veel brandstof zoals olie, kerosine, benzine en aardgas. De export vanuit Rusland bedraagt 20,3 miljard euro. Het gaat hierbij dus vooral om energie die nodig is in geheel Europa.

Nederland wil doorvoerland zijn

Nederland wil een van de belangrijkste gas, handel- en doorvoerlanden van Europa zijn. Rusland is de belangrijkste handelspartner voor de Rotterdamse haven. In Rotterdam zijn veel raffinaderijen en er is chemische industrie. Veel wordt vervoerd vanuit deze haven naar Duitsland.

Rusland investeert in Nederland

Russen zijn voor vijftig procent aandeelhouder in de boorplatforms in de Noordzee. Ook heeft Rusland geïnvesteerd in de ondergrondse gasopslag in Noord Holland.

Het vervoer van olie en gas

Vanuit Rusland worden schepen met brandstof gebracht naar Rotterdam. Daar volgt de omslag in olietankers. Deze varen door de Middellandse zee naar het zuiden om het Arabisch schiereiland heen en hebben als bestemming Indonesië. Er ligt geen pijpleiding over land en alhoewel dit een ingewikkelde constructie lijkt is het toch een logische vaarroute. In Rotterdam kunnen n.l. zowel kleinere schepen aanleggen als ook de grote olietankers. Veel gas en olie wordt ook naar Duitsland vervoerd.

Problemen met Rusland terwijl de EU afhankelijk is

Bij het afsluiten van de contracten heeft men zich nauwelijks de vraag gesteld of men niet te zeer afhankelijk zou worden van Rusland. Tijdens de spanningen die ontstonden in de Oekraïne in februari 2014 werd deze vraag wel dringend. Rusland leverde in 2018 in de hele EU bijna 90% van alle gas. Duitsland ontvangt voor ongeveer een derde gas uit Rusland.

Wederzijdse belangen

We zijn in Nederland sterk afhankelijk van de handel met Rusland. De Rotterdamse haven is het centrale punt voor omslag en vervoer. Omdat Nederland een exportland is, zijn we hiervoor dus voor een groot deel afhankelijk van Rusland. Maar ook Rusland heeft hierbij grote belangen. Het geld wat verdiend wordt met het gas en de olie zijn belangrijke inkomsten die het land niet kan missen. Daarom zal er gedurende lange tijd naar oplossingen gezocht worden om leveringen van energie niet in gevaar te brengen. Om nu minder afhankelijk te worden van het aardgas uit Rusland is men sneller op zoek naar andere bronnen voor energie. Deze zullen dan ook beter zijn voor het klimaat maar niet snel in voldoende mate voorradig zijn.

Contract Rusland, Oekraïne en EU

Op 30 oktober 2014 werd een contract afgesloten tussen Rusland, de Oekraïne en de EU. De Oekraïne had al sedert juni 2014 geen gas meer uit Rusland ontvangen omdat ze de rekeningen niet hebben betaald. In het contract werd afgesproken dat de rekening van 3,1 miljard dollar in twee termijnen zou worden betaald. Alexander Novak tekende voor Rusland en Yoeri Prodan voor de Oekraïne. Voor de EU werd het contract ondertekend door Günther Oettinger. Het zal duidelijk zijn dat de Oekraïne gesteund moet worden door de EU om de schulden te kunnen aflossen.
Het contract wat werd ondertekend liep tot eind november 2015. De prijs bedroeg 385 dollar voor duizend kubieke meter gas. In 2015 werd er door de EU 3.1 miljard euro overgemaakt aan Oekraïne zodat zij hun gasrekeningen konden betalen.

Nord Stream 2

Nieuwe pijpleidingen vanuit Rusland naar Duitsland worden aangelegd om Oekraïne heen. Hiermee wordt Europa erg afhankelijk van Rusland. Er wordt door de Amerikaanse ambassadeur gewaarschuwd dat de politieke invloed van Rusland wel eens erg groot kan worden als ze Oekraïne buitensluiten en de spanningen in de wereld tussen Rusland en de EU toch al hoog oplopen. De Commandant der Strijdkrachten heeft begin 2019 de tweede Kamer gewaarschuwd voor de invloed van Rusland. Europa ontvangt 90% van de gasexport uit Rusland.