Wat is subsidie

Subsidie is een van de belangrijkste financiele beleidsinstrumenten die de overheid tot zijn beschikking heeft. De overheid probeert positief gedrag te beinvloeden en negatief gedrag te beindigen door financiele prikkels. In het spraakgebruik wordt subsidie ruim uitgelegd, namelijk geldelijke stuen, afkomstig van de overheid en bestemd voor bepaalde activiteiten. Maar wat houdt subsidie nu werkelijk in?

Subsidie en subsidievormen

Met een subsidie wordt beoogd de hoeveelheid of de kwaliteit van activiteiten te beinvloeden door geldelijke steun van de overheid. Deze definitie omvat subsidies aan personen, gezinnen, non-profitinstellingen, bedrijven en aan overheden. Als bestuursorganen van de overheid elkaar subsidieren spreekt men doorgaans van medefinanciering of specifieke uitkeringen.

Het begrip subsidie

Er zijn vele soorten subsidies en in allerlei modaliteiten. Een begripsafbakening moet dan ook noodzakerlijkerwijs ruim blijven. Ook Reinders (1981) doet dat. Hij geeft de volgende definitie: 'Een geldelijke of op geld waardeerbare uitkering vanwege de overheid aan particuliere instellingen ten behoeve van bepaalde activiteiten die de overheid in het algemeen belang oordeelt maar die zij om verschillende redenen niet zelf ter hand neemt'.

'Het element van algemeen belang betekent dat de overheid uit een oogpunt van algemeen belang waarde hecht aan de gesubsidieerde activiteit, zonder dat zij daarmee geheel of gedeeltijk achter de inhoud van die activiteit hoeft te staan. Duidelijk blijkt dit uit subsidies ten behoeve van kunst en cultuur. Een staatsprijs voor letterkunde betekent niet dat de overheid zich automatisch met de inhoud van het gelauwerde werk of met de literator identificeerd. Subsidies voor industriele productinnovatie worden vaak toegekend uit het algemene motief van werkgelegenheid en toneelproducties uit een oogpunt van cultuurbevordering.

Subsidiering is een beleidsinsturment dat typerend is voor de verzorgingsstaat. Twee belangrijke kenmerken van de verzorgingsstaat berusten op de toepassing van dit instrument:

1. Een netwerk van meestal privaatrechtelijke gesubsideerde zelfstandige organisaties rond de overheid die op niet-commerciele basis voorzieningen voortbrengen die van algemeen belang zijn.
2. De overheid stuurt economische processen in de marktsector door middel van subsidiering en regulering (geleide economie).

Vormen en modaliteiten van subsidie

In de bestuurspraktijk bestaan vijf grondvormen van subsidieregelingen:

1. Een bepaald bedrag ineens
2. Een vast of genormeerd bedrag per prestatie of activiteit
3. Een procentuele bijdrage in de kosten of bepaalde kostensoorten
4. Een procentuele aanvulling op de inkomsten
5. Dekking van (een gedeelte van) het tekortsalde (exploitatietekort)

Er kan bij subsidies verder onderscheid worden gemaakt tussen inkomensoverdrachten en vermogensoverdrachten. Inkomensoverdrachten zijn bijdragen van de overheid uit de gewone middelen ter ondersteuning van de exploitatie van de intstellingen of van het levensonderhoud van gezinnen. Voorbeelden zijn de bijstandsuitkering, de werklozenuitkering en de individuele huursubsidie. Vermogensoverdrachten of kapitaaloverdrachten zijn kapitaalbijdragen ter verlichting van de financieringsproblemen van de ontvangende partij, bijvoorbeeld het stichten van een school als bijdrage in de aankoop van grond en gebouwen.

Er kunnen verschillende subsidiemodaliteiten worden onderscheiden:

• Exploitatiesubsidie
• Budgetsubsidie
• Waarderingssubsidie
• Incidentele subsidie
• Koppelsubsidie
• Stimuleringssubsidie

Een exploitaitesubsidie wordt gegeven aan instellingen die voor hun financiering voor een bepaald gedeelte van overheidsgeld afhankelijk zijn. Het bezwaar tegen deze vorm van subsidiering is dat de ontvanger van de subsidie geen belang heeft bij beperking van het exploitatietekort, het tekort moet slechts binnen de grenzen van de door de overheid beschikbaar gestelde subsidie worden gehouden. De overheid kan dan wel toezicht houden, maar de criteria voor een dergelijk toezicht ontbreken.

De budgetsubsidie is ontstaan om tegemoet te komen aan de bezwaren die zijn verbonden aan de exploitatiesubsidie. De subsidiegever zal garanties eisen dat het overeengekomen productie-of activiteitenvolume wordt gehaald.

Bij een waarderingssubsidie is het voorbestaan van de instelling niet van de subsidie afhankelijk. De subsidie is uitsluitend bedoeld als materiele blijk van waardering van de overheid. Indien de subsidie niet van structurele aard is, maar voor een eenmalige prestatie of activiteit, wordt er gesproken van een incidentele subsidie.

Een koppelsubsidie kent de voorwaarde van medefinanciering: een bestuursorgaan subsidieert slechts onder de voorwaarde dat een ander bestuursorgaan dat ook doet.

De stimuleringssubsidie is een subsidie van incidentele aard. De subsidie heeft een aanvullend karakter. Ze wordt vaak verstrekt om de financiering van een project rond te krijgen, omdat als de overheid niet meedoet het project niet zou doorgaan.

Motieven voor het verlenen van subsidie

Aan het verlenen van subsidies zijn verschillende motieven verbonden. Te weten:

• Het kostenmotief
• Het paternalistische motief
• Het externe-effectenmotief
• Het ontwikkelingsmotief

Het kostenmotief geldt als de kosten van de gesubsidieerde activiteit met een financiele overheidsbijdrage verlaagd worden. Op deze wijze kunnen subsidies leiden tot prijsverlaging van de voorziening waaraan zij besteed worden en kunnen daardoor tot een groter gebruik leiden. Ook kunnen zij een zodanig omvangrijke bijdrage in de kostprijs van een voorziening vormen dat die voorziening zonder subsidie in het geheel niet geproduceerd of afgezet zou kunnen worden (bijvoorbeeld jeugd en jongerenwerk). Het paternalistische motief betekent dat de overheid zich uit een oogpunt van het algemeen belang geroepen voelt het goed of de dienst te subsidieren. Het externe-effectenmotief beoogt met de subsidie veel meer teweeg te brengen dan alleen de gesubsidieerde activiteit. Het ontwikkelingsmotief doet zich voor als een bepaalde activiteit of dienst met een subsidie wordt geintroduceerd.

Subsidieregeling

De voorwaarden voor het verlenen van subsidie zijn doorgaans in een subsidieregeling neergelegd. Deze regeling behelst de procedure van de subsidieverlening. Verder worden erin geregelgd de wijze waarop de benodigde gegevens moeten worden verstrekt, of er een voorschot wordt gegeven en de wijze waarop de subsidie wordt vastgesteld en uitgekeerd.
In de subsidieregeling kunnen ook voorwaarden worden opgenomen waaraan de gesubsidieerde instelling moet voldoen en voorwaarden die aan de subsidie gekoppeld kunnen worden. Deze voorwaarden kunnen betrekking hebben op de rechtsvorm en controle. De beschikking waarmee de subsidie wordt verstrekt, bevat de subsidiegrondslag. Deze grondslag kan zijn het exploitatietekort, een normbedrag per prestatie of een andere kwantitatieve maatstaf. Teneinde de gesubsidieerde instelling rechtszekerheid te verschaffen over de continuiteit van de financieringsbron, kan een opzegtermijn worden opgenomen. Als tevoren duidelijk is dat de subsidie na een bepaalde periode of om een andere reden wordt beeindigd, wordt een horizonbepaling in de beschikking opgenomen.