Kan een land failliet worden verklaard?

Als een onderneming zoveel schulden heeft en dit niet meer kan afbetalen, kan hij door een rechter op initiatief van een schuldeiser failliet worden verklaard. Niet alleen ondernemingen kunnen schulden hebben. Ook landen kunnen rekeningen en leningen open hebben staan die ze moeten afbetalen. Hoe gaat het als een land haar schulden niet meer kan betalen? Kan zij failliet worden verklaard? Wat zijn de gevolgen van een failliet land?

Wat is een faillissement?

Wanneer een persoon of onderneming (de schuldenaar) niet meer kan voldoen aan zijn financiële verplichtingen of zijn schulden al dan niet bewust niet afbetaalt, kunnen de schuldeisers een faillissement van de schuldenaar aanvragen bij de rechtbank. Een faillissementsaanvraag kan worden gedaan door de schuldeisers, maar ook door de schuldenaar zelf, het Openbaar Ministerie of de rechtbank. Om als schuldeiser een faillissement aan te vragen moet men de schuldenaar wel meerdere malen hebben aangemaand en in gebreke hebben gesteld.

De rechtbank zal een faillissement dan uitspreken en vervolgens een curator en een rechter-commissaris benoemen. De curator verzorgt vanaf dat moment alle financiële zaken van de failliet en probeert met alle mogelijke middelen de schulden van de schuldeiser te voldoen. De inboedel zal worden geveild om geld op te brengen voor de schuldeisers. Het overgebleven kapitaal en de opbrengsten van de veiling zal eerlijk worden verdeeld over schuldeisers. De rechter-commissaris is een toezichthouder van dit proces.

Een failliet land

Een schuldenaar is failliet wanneer de rechtbank dit heeft bepaald. Al het vermogen van de failliet wordt zo eerlijk mogelijk verdeeld op grond van de wet. Bij een land ligt dit gecompliceerder.

Een land heeft in het algemeen de meeste schulden op basis van obligaties, dat zijn leningen die door een land worden aangegaan om haar financiën op orde te krijgen. Er zijn verschillende soorten en vormen. In het algemeen betekent het wel dat een investeerder geld leent aan een land tegen een bepaalde rente voor een vaste periode. De rente is afhankelijk van de financiële gezondheid van een land. Als een land weinig schulden heeft en de financiën goed op orde heeft dan hoeft het minder rente te betalen dan een land die dat niet heeft. Het hoge risico van een investeerder wordt bij een financieel ongezond land dan gecompenseerd door de hoge rente op de lening. De financiële gezondheid van een land wordt beoordeeld door kredietbeoordelaar. De drie grootsten zijn:

• Fitch Ratings
• Moody's
• Standard & Poor's

Een schuldeiser van een land kan niet een faillissementsaanvraag doen bij een rechtbank voor een land om vervolgens nog zo veel mogelijk geld terug te krijgen uit het overgebleven kapitaal van de failliet. Een faillissement wordt uitgesproken door het land zelf. Zij deelt dan mee dat zij niet meer wil of kan voldoen aan haar financiële verplichtingen.

De oorzaken van een failliet land

Een failliet land is niet meer in staat om leningen en andere kosten te betalen. Dit kan economische maar ook politieke oorzaken hebben. In de meeste gevallen wordt een faillissement veroorzaakt door een te grote staatsschuld. Dit is het geld dat is geleend van investeerders door obligaties uit te schrijven. Door een grote staatsschuld is de staat heel veel geld kwijt aan de rente of de aflossing van die leningen, waardoor er minder geld naar de bevolking kan. Er kan dan geld worden bij geleend om het gat in de begroting op te vullen, maar dit zal de staatsschuld alleen maar groter maken. Het land komt dan terecht in een vicieuze cirkel. Uiteindelijk leidt dit tot het niet meer kunnen betalen van de rente- en aflossingsverplichtingen en dus een faillissement. Andere oorzaken kunnen zijn:

• Tegenvallende belastinginkomsten of meer kosten aan sociale lasten
• Maatregelen die de economie schaden
• Corruptie
• Oorlogen en rampen

De gevolgen van het land bij een faillissement

Het zal grote gevolgen met zich meebrengen wanneer een land failliet wordt verklaard. De reputatie van het land zal ernstig worden geschaad door een faillissement. Er zullen geen investeerders meer zijn die geld aan het failliete land zouden willen lenen. Hierdoor zullen alle kosten die het land heeft uit eigen belastinggeld moeten worden betaald. Daarnaast zullen er ook bezuinigingen moeten worden gedaan die gevolgen zullen hebben voor de economie, omdat er geen geld meer is van investeerders. In de meeste gevallen proberen landen dan met schuldeisers te onderhandelen om te voorkomen dat er in de toekomst helemaal geen geld meer zal worden geleend aan het failliete land. Daarnaast heeft een faillissement nog meer gevolgen voor de nationale economie:

• Het spaargeld van kleine spaarders zullen de spaarders niet meer terugkrijgen
• Bezuinigingen bij de overheid leiden tot ontslagen, loonsverlaging, minder riante arbeidsvoorwaarden en lagere uitkeringen
• Lagere pensioenen
• De banken raken in de problemen
• Er zal een economische crisis ontstaan doordat investeerders het land vermijden
• Er zal een valutacrisis kunnen ontstaan, doordat de nationale munt niet meer zal worden verhandeld en mee wordt geïnvesteerd.
• De werkloosheid zal stijgen
• Hogere belastingen als gevolg van de lastenverzwaringen

De economische gevolgen zullen kunnen leiden tot onrust onder de bevolking. Er zullen zelfs rellen, burgeroorlogen of extremisme kunnen ontstaan. Het zou zelfs zo kunnen zijn dat andere landen last krijgen van het domino-effect. De gevolgen van het failliete landen kunnen naburige landen ook treffen waardoor die ook failliet zouden kunnen gaan.

Het failliete land zal echter gewoon blijven bestaan. Het faillissement betekent voor een land alleen een soort van doorstart. De verschuldigde betalingen worden gedeeltelijk of geheel kwijtgescholden en land zal het moeilijk krijgen bij opnieuw lenen van geld van investeerders door de reputatieschade, maar het zal blijven bestaan zonder gevolgen voor de soevereiniteit van het land.

De gevolgen voor de schuldeisers

De schuldeisers is de groep die het snelst wordt geraakt door een faillissement. De schuldeisers hebben in de meeste gevallen obligaties, leningen aan de overheid, openstaan. Bij een faillissement zullen ze al het geleende geld helemaal of deels verliezen. In sommige gevallen moeten ze ook nog langer wachten op hun geld. Het failliete land zal vaak wel proberen om nog een deel van de schuld terug te betalen om reputatieschade te beperken, maar uiteindelijk moet een groot deel van de schuld worden kwijtgescholden. Er wordt bij de onderhandelingen een plan vastgesteld waarin nieuwe voorwaarden worden afgesproken. Deze voorwaarden zullen altijd ten nadele van de schuldeisers zijn.

De laatste hoop van een land van de Europese Unie: de Trojka

Wanneer een land binnen de Europese Unie in economisch zwaar weer verkeerd, is de Trojka hun laatste hoop. De Trojka bestaat uit drie instellingen: de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationale Monetair Fonds. Zij houden toezicht op landen met grote economische problemen die financiële leningen ontvangen van de Trojka. De leningen worden tegen een lagere rente versterkt dan marktconform en moeten het land helpen om weer economisch gezond te worden.