Overwinst: extra winst bank benadeelt burger en overheid

Zijn er veel spelers op de markt, dan moeten banken scherpe rentestanden hanteren om hun marktaandeel te bewaren. Is er een beperkt aantal instellingen actief, dan kunnen zij geleidelijk aan de rentevergoeding verhogen. Door toedoen van een recessie kan het voorkomen dat meerdere financiële instellingen zijn overgenomen, waardoor slechts een paar grote jongens overblijven. In dat geval is hun marktaandeel praktisch verzekerd, waardoor extra rente bovenop de normale rente kan worden gevraagd. Hoe is overwinst gerelateerd aan extra kosten voor zowel de burger als de overheid en hoe kan het beperken van die overwinst leiden tot minder heftige bezuinigingen?

Overwinst

• Invloed van recessie
• Weinig concurrentie
• Monopolie
• Meer rente vragen en overwinst
• Banken spekken ongewoon veel!
• Burgers de klos
• Renteaftrek ongewoon belast
• Eerlijkheid

Invloed van recessie

Gaat het slecht met het land, dan wordt er weinig verdiend en moeten ook banken verliezen nemen. Zeker als er sprake is van een bankencrisis, dan kunnen er vele instellingen vallen of moeten banken in zekere landen de deuren sluiten. Oftewel men trekt zich terug naar de core business om de slechte tijden te overleven. Het houdt ook in dat er in toenemende mate minder banken zijn, waardoor de overblijvende instellingen steeds meer macht krijgen.

Weinig concurrentie

Indien een bedrijf, organisatie of bank weinig tot geen concurrentie heeft, dan kan het zelf de prijs bepalen. Oftewel die instelling kan extra profiteren op de producten, diensten of geldelijke regelingen. Weinig concurrentie betekent, dat de prijzen voor de consument om hoog gaan. Het zorgt ervoor, dat de burger de rekening moet betalen voor een relatief te hoog aangehouden vergoeding.

Monopolie

De meest extreme omstandigheid is de monopolie. Oftewel er is slechts één partij die alle kaarten in handen heeft en kan daardoor ook zelf bepalen hoeveel mensen voor de dienst of het product moeten neerleggen. Uit die situatie kan men heel veel profijt halen, zeker als het om een onmisbaar product gaat. Dit houdt ook in dat men er misbruik van kan maken, zodat men in sneltreinvaarttempo rijk wordt. Indien het binnen de bankensector slechts om drie, vier of vijf banken gaat, dan ontstaat er een vergelijkbare omstandigheid. De burger is afhankelijk van goede dienstverlening binnen het financiële vlak en heeft die dienst simpelweg nodig. Weinig concurrentie betekent dat de prijs stijgt, omdat de bank zijn deel van de markt weet te pakken. Over dat deel is er als het ware op een verkapte manier sprake van een monopolistische situatie.

Meer rente vragen en overwinst

Binnen een gezonde financiële markt worden relatief lage rentestanden aangeboden. Door de concurrentie is het noodzakelijk om zo dicht als mogelijk bij de marktrentestand te zitten, zodat de bank veel klanten trekt. Banken met een hogere rentestand krijgen dus minder klanten. Gaat het echter om een beperkt aantal banken, dan weet men zeker dat men een bepaald marktaandeel altijd behaalt. Dit resulteert in het kunnen verhogen van de rentestand, zonder dat de bank klanten verliest. Oftewel er kan meer rentevergoeding worden gevraagd, bovenop de normale winst verkregen op rente. Overwinst is dus de extra rente, welke boven op de normale rentestand aanvullend wordt gevraagd.

Banken spekken ongewoon veel!

Dergelijke marktsituaties verzieken kansen voor burgers en overheid, omdat de bank extra veel geld binnensluist. De bank spekt daarmee zijn kas, zodat zij een nog krachtiger apparaat op de financiële markt kunnen neerzetten. Aanvullend probleem is dat de mogelijkheid tot geheime afspraken bestaat. Denk aan het onderling vastleggen, hoeveel extra de banken bovenop de normale rentestand kunnen vragen. Dergelijke afspraken zijn uiteraard verboden, echter het is de vraag in hoeverre kartelvorming (lit.1) werkelijk (via bijvoorbeeld de A.C.M. c.q. Autoriteit Consument en Markt (lit.2)) kan worden aangetoond (opm.1). In deze zou het zeker gepast zijn, dat de A.C.M. hier nader onderzoek naar gaat doen.

Burgers de klos

Omdat bewust de rentestand te hoog wordt aangehouden, treft het de burger extra hard. Indien men in plaats van 3,5% bijvoorbeeld 4,3% over de hypotheeklening moet betalen, dan betaalt men over 100.000 euro lening al gauw 100.000*(0,043 – 0,035) = 800 euro rente per jaar oftewel 66,67 euro per maand teveel. Voor mensen met een krappe portemonnee kan dit een forse tegenslag zijn. Er wordt verondersteld dat vanaf halverwege 2009 tot eind 2014 circa 6 miljard overwinst (lit.3) via een te hoge rentestand door de banken is binnengehaald.

Renteaftrek ongewoon belast

Stel voor dat men in belastingschaal 3 zit. Per jaar kan men dus 42% van de bepaalde rente terugkrijgen van de overheid wegens de hypotheekrenteaftrek. Dat houdt ook in dat de overheid meebetaalt aan het spekken van de kas van de banken. Van voorgenoemde 800 euro rentebetaling wordt feitelijk 800*0,42 = 336 euro door de overheid gefinancierd. Oftewel overheidstekorten welke bijvoorbeeld tot bezuinigingen in de zorg leiden, worden deels veroorzaakt door de overwinst van banken. Van voorgenoemde 6 miljard overwinst is 6,0 miljard*0,42 = 2,52 miljard euro door de overheid gefinancierd. Let wel naar verhouding is in 2015 1,4 miljard bezuinigd op de langdurige (thuis)zorg (lit.4).

Eerlijkheid

Voorgaande illustreert dat de banken door een ongewone concurrentiepositie veel overwinst binnenhalen. Het zorgt ervoor dat de burger te veel lasten moet dragen, terwijl er feitelijk geen noodzaak toe is. Ook de overheid wordt onredelijk belast, doordat overheidsgeld indirect bij de bank terechtkomt. Een zeer onwenselijke situatie, zeker als er sprake is van een recessie. De relatie tussen overwinst en het moeten bezuinigen staan in deze dan ook in schril contrast. De “onterecht” binnengehaalde rente zou als het ware dempend kunnen werken op eventuele bezuinigingen, zodat bijvoorbeeld schrijnende gevallen in de zorg worden vermeden.

* opm.1: dit is een veronderstelling gebaseerd op het feit dat banken deze indruk wekken, door geruime tijd te hoge rentestanden aan te houden. De bewering is dus gebaseerd op het principe van waar rook is, is vuur (lit.2).

Lees verder

• Bankkeuze: met welke bank kun je nog goed in zee gaan?