Pensioen informatie & handleiding

Informatie over pensioenen is meestal complex, onbegrijpelijk en oninteressant. Slechts weinig mensen begrijpen hoe hun pensioenopbouw precies in elkaar zit. Men struikelt over teveel jargon, pensioenpercentages, uitzonderingsregels en de wirwar van instanties. Hoeveel AOW en pensioen krijgt u, wat is prepensioen, hoe vraagt u uw pensioen aan, en wat gebeurt er als u gewoon niet met pensioen gaat? Hieronder vindt u stap voor stap heldere en eenvoudige uitleg over UW geld!

Het pensioenstelsel uitgelegd

Het Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit drie onderdelen:

Basispensioen (AOW) via de overheid

De AOW (Algemene Ouderdomswet) is het basisinkomen voor mensen in de pensioengerechtigde leeftijd. Iedereen die in Nederland woont of werkt bouwt deze AOW automatisch op. De kosten voor AOW lopen steeds verder op: de verwachting is tot € 50 miljard in 2040. Het aantal werkenden dat de kosten hiervoor moeten betalen wordt juist minder. De AOW-leeftijd gaat stapsgewijs omhoog naar 66 jaar in 2018 en 67 jaar in 2021. Vanaf 2022 wordt de AOW-leeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. U ontvangt uw eerste AOW-pensioen vanaf de dag dat u uw AOW-leeftijd bereikt. Deze leeftijd hangt af van uw geboortedatum. De AOW wordt betaald uit premies (17,9% van inkomen) en algemene middelen van de overheid.

Aanvullend pensioen via de werkgever

Om het pensioen te verhogen heeft 90% van de werkgevers een aanvullende pensioenregeling voor de werknemers getroffen. Werkgevers zijn dus niet verplicht dit te doen. Ook hebben sommige werkgevers en organisaties voor werknemers afspraken gemaakt over VUT-regelingen of prepensioen. VUT betekent een vervroegd uittreden. De bekostiging van aanvullend pensioen vindt plaats door de collectief ingelegde premies plus het rendement daarop. Werknemers leggen jaarlijks een vast percentage (tegenwoordig 15%) van het bruto salaris in, de zgn. 'doorsneepremie'. Werknemers betalen een derde deel, werkgevers twee derde. De premies worden door pensioenfondsen belegd totdat het pensioen uitgekeerd wordt.

Individuele aanvullende pensioenregelingen

Via sparen, beleggen, vermogen opbouwen in een eigen huis, koopsommen, levensverzekeringen en lijfrenten kan men nog een extra pensioenvoorziening regelen. Dit is soms ook belastingtechnisch aantrekkelijk. Men doet dit meestal om een pensioengat aan te vullen of om eerder te stoppen met werken. Via een particuliere pensioenverzekering is dit ook mogelijk, en dit geldt dan met name voor zelfstandig werkenden. Deze kunnen bovendien jaarlijks een percentage van de ondernemerswinst reserveren voor hun pensioen.

Meer over AOW

De AOW is een volksverzekering. Iedere wettelijk ingezetene in Nederland is automatisch verzekerd en bouwt voor elk jaar tussen het 15e en 65e levensjaar 2% van het AOW-pensioen op. Nationaliteit is niet belangrijk, eveneens maakt het niet uit of u premie betaald heeft. Wie nooit betaald werk verricht heeft, heeft toch recht op een AOW uitkering. Hoeveel u krijgt, hangt af van uw woonsituatie. Alleenstaanden, alleenstaande ouders en gehuwden ontvangen verschillende bedragen. Er is echter geen onderscheid tussen gehuwden, mensen met een geregistreerd partnerschap en samenwonenden. Dit laatste is wel een ruim begrip: Ook 65-plussers met een vaste relatie, die beiden een eigen woonruimte hebben, kunnen als samenwonend worden aangemerkt, tot zelfs de plicht tot terugbetaling van de teveel betaalde AOW aan toe. Wie met eigen kind of met de eigen ouder een gezamenlijke huishouding voert, wordt daarentegen als alleenstaand gezien.

Buitenland en AOW

In het buitenland vervalt de AOW-verzekering. Voor elk jaar dat u in het buitenland heeft doorgebracht, wordt uw AOW-pensioen met 2% gekort. Wel kunt u zich vrijwillig verzekeren bij de SVB (Sociale verzekeringbank), maar dit moet wel binnen een jaar na vertrek gebeuren. Bent u immigrant, dan kunt u zich in de AOW 'inkopen'. In een keer betaalt u dan de premie die u vanaf het 15e jaar tot de begindatum van de verplichte verzekering had moeten betalen. Dit geeft het recht op een volledig AOW pensioen en moet binnen vijf jaar na vestiging in Nederland gebeuren. Voor details kunt u zich wenden tot de Sociale Verzekeringsbank, welke de AOW ook uitbetaalt. Wilt u emigreren na uw 65e, dan kan dit gevolgen hebben voor uw AOW, omdat u niet zomaar een sociale zekerheidsuitkering naar elk land mee mag nemen. De uitkering kan verlaagd worden of zelfs gestopt als u geëmigreerd bent. Dit is het gevolg van de wet Beperking Export Uitkeringen (BEU).

Hoeveel AOW krijg ik?

De vakantietoeslag wordt eens per jaar, in mei, uitgekeerd. Alle bedragen dateren vanaf 1 juli 2011. Ze worden elk half jaar aan de inflatie aangepast.

• Alleenstaanden: € 1.041,74 en € 56,98 vakantiegeld.
• Alleenstaande ouder met kind tot 18 jaar: € 1.321,40 en € 73,26 vakantiegeld.
• Gehuwden/samenwonenden, beide partners 65+: € 715,46 en € 40,70 vakantiegeld.

AOW aanvragen

Staat u in Nederland bij de gemeente ingeschreven, dan krijgt u zes maanden voordat u 65 jaar wordt de AOW aanvraag automatisch thuisgestuurd. Dit kan ook met DigiD aan het digitale loket van de Sociale Verzekeringsbank. De verwerking van de aanvraag zal enige tijd duren, maar drie maanden voordat u 65 wordt, moet u wel iets hebben ontvangen. Woont u in het buitenland maar is dit een land dat deel uitmaakt van de EU, de EER (Europese Economische Ruimte) of dat een verdragsland is, dan vraagt u de AOW aan in dat land. Woont u in een land dat niet tot bovenstaande behoort, dan kunt u de AOW aanvragen bij de (landelijke) SVB in Roermond.

Hoeveel pensioen krijg ik?

Als u maximaal pensioen heeft opgebouwd (meestal 40 werkjaren), is uw AOW en aanvullend pensioen samen vaak 70% tot 80% van het salaris. Er zijn verschillende vormen van pensioenopbouw:

• Middelloonregeling. Hierbij is uw pensioen een bepaald percentage van het loon dat u gemiddeld verdiend heeft in de jaren van pensioenopbouw. De hoogte van de betaalde premie hangt af van de hoogte van uw latere pensioen.
• Eindloonregeling. De naam zegt het al, hier betaalt u een bepaald percentage van uw laatstverdiende loon. Uitgaand van veertig werkjaren is dit meestal zeventig procent.
• Beschikbare premieregeling. Hierbij bestaat de pensioenopbouw uit de door u betaalde pensioenpremies plus de beleggingsopbrengsten van die premies.
• Combinatieregeling. Combinatie-pensioenregelingen bestaan meestal uit twee systemen. In eerste instantie wordt pensioen opgebouwd volgens de middel- of eindloonregeling en als eenmaal een bepaald loonniveau bereikt is, geldt de beschikbare premieregeling. Er zijn varianten.

Pensioen informatie

Hoe krijgt u voorlichting over uw opgebouwde pensioen? Werkgevers en pensioenfondsen zijn wettelijk verplicht u in te lichten over uw pensioen. Ten eerste moet u van de pensioenuitvoerder een startbrief ontvangen, waarin vermeld staat hoe de pensioenregeling werkt. Minimaal eens per jaar moet u worden geïnformeerd over pensioenafspraken, eventuele aanpassingen aan de inflatie, etc. Daarnaast moet de pensioenuitvoerder u informeren over het opgebouwde pensioen als het dienstverband beëindigd wordt. Bouwt u daarna niets meer op, dan informeert het pensioenfonds eens in de vijf jaar over de pensioenafspraken. Past het pensioenfonds uw pensioen niet aan aan de inflatie (indexatie), dan moet u weten welke redenen daarvoor zijn.

Prepensioen en VUT regelingen

VUT is een wat verouderde term, want tegenwoordig spreekt men meer van prepensioen. Het verschil tussen VUT en prepensioen is dat in het geval van VUT de werknemer per bedrijf of sector premie betaalt voor de uitkeringen aan mensen die op dat moment al van de VUT gebruik maken en er bij prepensioen premie wordt betaald om zelf eerder met pensioen te kunnen. Prepensioen en VUT zijn dus vroegpensioenvoorzieningen die van toepassing zijn als u voor uw 65e jaar stopt met werken. De regering wil dit verschijnsel echter ontmoedigen, zo heeft het kabinet Balkenende IV de belastingvoordelen van prepensioen en VUT afgeschaft (per 1-1-2006). Was u echter op 1 januari 2005 al 55 jaar of ouder dan valt u nog onder de oude pensioenregeling. Vanaf 1-1-2011 zijn de VUT-premies die werknemers betalen niet meer fiscaal aftrekbaar en de werkgeversbijdragen worden belast met 52%. Voor prepensioen geldt dat deze sinds 1-1-2006 niet meer aftrekbaar zijn, bovendien wordt er belasting geheven over het spaartegoed dat werknemers sinds die datum hebben opgebouwd. Gaat de werknemer met prepensioen, dan wordt het tegoed in een uitkering omgezet.

Uitbetaaldatum pensioen

In veel pensioenregelingen is er de mogelijkheid om het pensioen eerder in te laten gaan. Dit betekent wel dat het pensioen lager is, afhankelijk van de precieze regeling, maar als de pensioenregeling royaal is, is het te overwegen. Voor elk jaar dat het pensioen eerder ingaat zal er een verlaging zijn van circa 8%. En AOW zit daar niet bij. Omgekeerd kan soms ook: Het pensioen later laten ingaan bij langer doorwerken. Het pensioen wordt dan hoger. Met de levensloopregeling kunt u een deel van uw brutosalaris (maximaal 12% per jaar) sparen om een tijd van onbetaald verlof te financieren, om uw pensioen aan te vullen of om eerder met pensioen te gaan. Doet u mee, dan wordt van uw brutoloon een bedrag ingehouden, waarna dit gestort wordt op een speciale spaarrekening op uw naam. De rekening kunt u ook onderbrengen bij een instelling, een levenslooprekening, of het geld storten in een levensloopverzekering. Dit kunt u doen bij een verzekeraar, bank, dochter van een pensioenfonds of beheerder van een beleggingsinstelling.

Hoe vraag ik mijn pensioen aan?

Mocht de naam van de pensioenverzekeringsmaatschappij niet meer bestaan, dan kunt u de nieuwe naam terugvinden via de Nederlandsche Bank (DNB). Weet u helemaal niet bij welke pensioeninstantie u verzekerd bent of kunt u geen bewijs van inschrijving vinden, vraag dan bij uw voormalige werkgever naar de naam of het adres van de pensioenmaatschappij. Ook kunt u contact opnemen met het Verbond van Verzekeraars of Sociaal Raadslieden, die een lijst hebben van pensioenfondsen en verzekeraars in uw omgeving. Is uw pensioenuitvoerder en uw voormalige werkgever niet te vinden en heeft u ook geen bewijs, informeer dan bij de Kamer van Koophandel en het gemeentehuis of het bedrijf een andere naam heeft of niet meer bestaat. Informeer bij werkgevers- en vakorganisaties, de DNB, het Verbond van Verzekeraars of de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen. Voor een bewijs van uw recht op pensioen kunt u de jaaropgave van de Belastingdienst, uw oude loonstrookjes en/of overzichten van uitkeringsinstanties gebruiken. Ook kunt u via het nationale pensioenregister een overzicht opvragen van uw pensioenopbouw en AOW. Loopt u helemaal vast, vraag dan hulp bij de informatiedesk van de Nederlandsche Bank of het Pensioenregister.

Pensioen vergeten

Het komt schrikbarend vaak voor: Mensen bouwen vaak op meerdere werkplekken een pensioen op en vragen zich op een dag af waar dat geld gebleven is. Zo blijft er jaarlijks maar liefst € 3 miljoen aan de strijkstok hangen. Pensioenfondsen hebben sinds 1994 de plicht om u op de hoogte te houden, maar door een verhuizing kan het al misgaan. Bedenkt u zich opeens dat u ook nog 'daar en daar' hebt gewerkt, neem dan contact op met de Helpdesk Vergeten Pensioenen bij de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen. Zij helpen u met de speurtocht naar het 'vergeten pensioen'.

Doorwerken na het 65e jaar

De gemiddelde leeftijd waarop men met pensioen gaat is inmiddels gestegen naar 62 jaar. Ongeveer 30% van de mannen en 15% van de vrouwen kiest ervoor om dan nog enkele jaren door te werken. Vaak staat in de cao of werkovereenkomst dat u automatisch ontslagen wordt als u 65 bent. Is er geen regeling, dan moet uw werkgever bij UWV Werkbedrijf een ontslagvergunning aanvragen. Wilt u doorwerken dan bespreekt u dit natuurlijk bijtijds. Werkt u door of heeft u een bijbaan na uw 65e, dan zijn er enkele zaken om rekening mee te houden. Doorwerken heeft geen nadelige gevolgen voor uw AOW of aanvullend pensioen. Bent u met de VUT of met prepensioen, dan mag u bijverdienen tot een bepaald percentage van uw laatste inkomen. Na uw 65e verandert ook een gedeelte van de arbeidsvoorwaarden, zo heeft u na die leeftijd geen recht meer op het minimumloon en moet u waarschijnlijk een nieuw arbeidscontract tekenen. U bent voorts niet meer verzekerd tegen werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en soms ook niet meer tegen ziekte. Uw werkgever betaalt deze premies dan ook niet meer. Wel moet er nog loonbelasting worden betaald.

Gescheiden: Pensioen naar ex?

De Wet verevening pensioenrechten houdt in dat ex-partners ieder recht hebben op de helft van het pensioen dat gedurende het huwelijk opgebouwd is. Dit geldt voor echtscheidingen van na 30 april 1995. De ex ontvangt dit pensioen als u met pensioen gaat, mits u de scheiding binnen twee jaar bij uw pensioenfonds heeft aangemeld. Is dat niet zo, dan moet u later zelf het pensioendeel waar uw ex recht op heeft, aan hem of haar overmaken. Het afkopen van de pensioenrechten is niet toegestaan. Overlijdt uw ex eerder, dan heeft u weer recht op het volledige pensioen. Omgekeerd heeft uw ex recht op een bijzonder nabestaandenpensioen, afhankelijk van de pensioenregeling.

Pensioengat, wat is dat?

Een volledig pensioen is 70% van uw salaris, bestaand uit een AOW uitkering en een aanvullend pensioen. Voor het opbouwen van een maximaal aanvullend pensioen wordt veelal een termijn van veertig jaar gehanteerd. Bouwt u geen volledig pensioen op, dan ontstaat er een pensioengat. Een pensioengat is een pensioentekort. Oorzaken hiervoor zijn velerlei, zo kan het zijn dat de AOW niet volledig is, door bijvoorbeeld een tekort aan dienstjaren. Ook kan het gebeuren dat u voor een werkgever gewerkt heeft die geen pensioenregeling had getroffen. Een wisseling van baan leidt tot pensioenbreuk waarna er 'gaten' in de pensioenopbouw kunnen ontstaan. Dit kan ook gebeuren als er een wisseling van pensioenen is. Onbetaald verlof is eveneens een oorzaak. Er wordt niets verdiend, dus ook niets opgebouwd. Ten slotte kan een echtscheiding of een vervroegd pensioen een oorzaak zijn.

Ik kom niet rond van mijn AOW, wat nu?

De afdeling Sociale Zaken van de gemeente geeft in sommige gevallen bijzondere bijstand. Dit komt bijvoorbeeld voor als iemand een minimuminkomen heeft en noodzakelijke kosten niet kan betalen, bijv. thuiszorg, een bril, of een gehoorapparaat. U moet aantonen dat u deze kosten maakt. Ook zijn er gemeenten die direct al aan 65-plussers of chronisch zieken bijzondere bijstand verlenen. Ook kan het zijn dat uw gemeente een collectieve aanvullende ziektekostenverzekering biedt. Een onvolledig AOW pensioen omdat u vroeger in het buitenland verbleef en daarnaast geen of weinig ander inkomen kan een reden zijn om een aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen (AIO) aan te vragen. Deze voorziening vult de AOW-uitkering aan tot het minimum en is dus bedoeld voor mensen die hieronder zitten. Aanvraag dient te gebeuren bij de Sociale Verzekeringsbank. Een voorwaarde is dat u niet meer dan €5555 aan eigen vermogen mag hebben. Een eigen huis staat daar los van.

'Retirement: That's when you return from work one day and say, "Hi honey, I'm home - forever.' ~ Gene Perret