De kasstroomanalyse: geldstromen in een organisatie meten

Een kasstroomanalyse is een analyse van de geldstromen in een organisatie. Ondanks dat een organisatie zeer winstgevend kan zijn, kan er toch sprake zijn een negatieve cashflow, wat uit een kasstroomanalyse naar voren komt. Een negatieve cashflow kan, bij onvoldoende liquide buffer, zorgen voor betalingsproblemen en verhindert de groei van een organisatie.

De kasstroomanalyse

Een kasstroomanalyse wordt vaak over een bepaalde periode, bijvoorbeeld een kwartaal of een boekjaar, uitgevoerd. Middels de analyse wordt inzichtelijk hoe de eindstand van de betaalrekening (in de vorm van spaargelden of juist een benutting van een bankkrediet) in de betreffende periode tot stand is gekomen. Een kasstroomanalyse is van groot belang omdat op deze manier duidelijk wordt hoe liquide de organisatie is: is de organisatie op korte en lange termijn in staat om aan haar betalingsverplichtingen te voldoen?

Soorten kasstromen

De kasstromen van een organisatie zijn in drie soorten in te delen:

Operationele kasstromen

De operationele kasstromen zijn kasstromen die tot stand komen door de operationele activiteiten ofwel de dagelijkse bedrijfsactiviteiten van een organisatie. De operationele kasstroom is de belangrijkste kasstroom, omdat deze kasstroom laat zien of het bedrijf door haar dagelijkse activiteiten in staat is om genoeg cash te genereren om de dagelijkse kosten te kunnen betalen.

De in- en verkoop van goederen (of diensten) vormt het primaire productieproces een onderneming. De kasstroom die hieruit voortvloeit is essentieel. De belangrijkste posten die de operationele kasstroom bepalen zijn:

Debiteuren
Bij verkoop op rekening ontstaat een debiteurenpositie. Een groeiende debiteurenpositie leidt tot een afname van de liquiditeiten. Om te verkopen worden er kosten gemaakt (inkoop, transport, etc.) terwijl de opbrengst hiervan niet in cash binnenkomt, omdat het geld "vast zit" onder de debiteuren. Vooral bij snel groeiende organisatie is dit een potentieel probleem. Door de groei stijgen de kosten snel, terwijl de omzet die hieraan gerelateerd is niet direct binnenkomt.

Crediteuren
Bij crediteuren ontstaat het tegenovergestelde effect. Een stijging van de crediteuren leidt tot een toename van de liquiditeiten. Er is immers ingekocht terwijl er nog niet wordt betaald. De cash blijft dus binnen de organisatie. Een daling van de crediteuren betekent dat crediteuren afbetaald worden, wat een afname van de liquide positie tot gevolg heeft.

Voorraden
Een stijging van de voorraadpositie leidt tot een afname van de liquide middelen. Er zijn immers voorraden ingekocht terwijl deze nog niet verkocht zijn. Een daling van de voorraden heeft een toename van de liquiditeiten tot gevolg.

De kasstroom die uit deze acitiviteit (in- en verkoop) ontstaat, is bepalend voor de levensvatbaarheid van een organisatie. Echter hoeft een positieve kasstroom over een bepaalde periode nog niet te betekenen dat de organisatie succesvol is. Met onderstaand voorbeeld van een simpele B.V., zonder verdere bezittingen en schulden, wordt dit duidelijk gemaakt.


De liquide positie is met maar liefst 80.000 eur0 toegenomen, van 10.000 eur0 naar 90.000 euro. Dit lijkt een zeer positieve ontwikkeling. Maar hoe is deze stijging tot stand gekomen?

Eigen vermogen: het afgelopen jaar is een verlies behaald van 10.000 euro, waardoor het eigen vermogen is gedaald van 50.000 euro naar 40.000 euro. Een daling van het eigen vermogen leidt tot een afname van de liquide positie van -10.000 euro.

Crediteuren
De crediteurenpositie is sterk toegenomen. De organisatie heeft haar crediteuren niet betaald, waardoor deze zijn opgelopen. Een toename van de crediteuren leidt tot een toename van de liquide positie van + 50.000 euro.

Debiteuren
De debiteuren zijn afgenomen. Dit betekent dat er meer debiteuren betaald hebben dan dat er aan nieuwe debiteuren is opgebouwd. Een afname van de debiteuren betekent een toename van de liquide middelen van + 30.000 euro.

Voorraden
Ook de voorraden zijn afgenomen. Er is uit de bestaande voorraad verkocht, waardoor er geen nieuwe voorraden ingekocht zijn. Dit leidt tot een toename van de liquide middelen van + 10.000 euro.

- 10.000 euro + 50.000 euro + 30.000 euro + 10.000 euro = + 80.000 euro, wat exact de toename van de liquide midddelen is. In dit jaar is de cashflow dus zeer positief, maar wat zijn de gevolgen voor het volgend jaar? Er is een veel te hoge crediteurenpositie. De crediteuren zullen er druk op zetten om hun geld te krijgen. Hierdoor zullen de liquiditeiten afnemen. De voorraden zijn bijna op. Wil de organisatie haar omzet kunnen continueren, dan dienen er nieuwe voorraden ingekocht te worden. Ook dit leidt tot een afname van de liquiditeiten. Tenslotte is er weinig geld meer te verwachten van de debiteuren. Omdat de nieuwe omzet niet direct ontvangen zal worden, zal de debiteurenpositie toenemen en daalt de liquide positie. Hieruit blijkt dat ondanks de toegenomen cashflow de vooruitzichten niet rooskleurig zijn. Het tegenovergestelde kan ook het geval zijn. Een organisatie met een sterk dalende liquide positie kan toch een uitstekend toekomstbeeld hebben. Vaak is dit het geval bij snel groeiende organisaties die met een sterk oplopende debiteurenpositie te maken hebben. Voor deze organisatie is het van belang dat ze voldoende bankkrediet hebben om deze stijging op te kunnen vangen, of dat er strakkere afspraken worden gemaakt met de debiteuren, zodat er sneller cash gegenereerd wordt.

Ook rente en dividend valt onder de operationele kasstroom. Rente wordt gezien als een dagelijkse kostenpost die is ontstaan door financieringsbeslissingen in het verleden, terwijl een dividend wordt gezien als een gevolg van een deelneming in een ander bedrijf (wat over algemeen als doel heeft om de operationele activiteiten van de eigen organisatie te bevorderen). Om deze reden is besloten om zowel rente als dividend onder de operationele kasstroom te scharen.

Investeringskasstromen

Investeringskasstromen zijn de geldstromen die te maken hebben met de aankoop, verkoop of waardevermindering van vaste activa. Omdat het hier om activa gaat, geldt ook hierbij de regel dat een toename van de activa leidt tot een vermindering van de liquide positie, terwijl een afname van de activa een stijging tot gevolg heeft. Wanneer een machine wordt aangekocht, staan er meer activa op de balans, maar de betaling van deze machines zal een vermindering van de liquiditeiten betekenen. Anderzijds leidt een afname van de activa (door verkoop of afschrijving) tot een verbetering van de liqiditeitspositie.

De aanschaf van vaste activa kan worden gedaan uit de cashflow die vrijkomt uit de operationele bedrijfsactiviteiten. Moet er echter in een bedrijfspand of een dure machine geïnvesteerd worden, dan is de liquide positie vaak ontoereikend.

Financieringskasstromen

Om toch te kunnen investeren in vaste activa, wordt vaak een financiering afgesloten. Een schuldpositie staat op de creditzijde van de balans en dus geldt dat een toename van een schuld leidt tot een verhoging van de liquide positie (een verhoging van een lening leidt tot meer cash) terwijl een afname, bijvoorbeeld door een aflossing op een lening, leidt tot een afname van de liquiditeiten.

Afschrijving en voorzieningen

Afschrijvingen en voorzieningen kunnen indirect voor een toe- of afname van de liquide middelen zorgen. Een voorziening wordt opgenomen wanneer er een toekomstige uitgave wordt verwacht (bijvoorbeeld een bedrijfspand wat over 5 jaar gerenoveerd moet worden). De opname van een voorziening mag boekhoudkundig als kostenpost worden opgenomen, waardoor de winst van een organisatie daalt. Echter is een voorziening geen echte uitgave. De cash blijft immers, totdat de verwachte uitgave daadwerkelijk plaatsvindt, binnen de organisatie. Een toename van een voorziening wordt gezien als een positieve kasstroom. Voor afschrijvingen geldt hetzelfde principe. Afschrijvingen worden gebruikt om de waardevermindering van de vaste activa aan te duiden. Deze waardevermindering mag ten laste van de winst geboekt worden, terwijl het geen daadwerkelijke uitgave betreft. Een afschrijving leidt tot een afname van de vaste activa, en heeft een positieve kasstroom tot gevolg.

Wat is het nut van een kasstroomanalyse?

De kasstroomanalyse geldt als een toevoeging op de Verlies & Winst rekening van een organisatie. De twee overzichten samen geven een goed beeld hoe het bedrijf gepresteerd heeft, zowel qua resultaten als de ontwikkeling van de liquiditeiten binnen het bedrijf. Een Verlies & Winst rekening alleen geeft niet het volledige beeld over de kwaliteit van de organisatie. Zo kan een winst goed lijken, maar dit kan gevormd zijn door de vrijval van een voorziening of het opwaarderen van voorraden. Met de kasstroomanalyse wordt duidelijk of er naast boekhoudkundige winst ook genoeg cash wordt gegenereerd om voor continuïteit binnen de organisatie te zorgen.

De kasstroomanalyse vindt vooral over historische periodes plaats. Voor prognoses kan een liquiditeitsbegroting een goed inzicht geven in de verwachte geldstromen binnen een organisatie, om daarmee de te kunnen bepalen in welke periodes er investeringen mogelijk zijn en in welke periode eventueel gebruik moet worden gemaakt van een bankkrediet.