Welke voor- en nadelen heeft een (Europees) basisinkomen?

In de periode 28 november tot 1 december 2014 werd een onderzoek gehouden in Nederland naar het idee van de invoering van een "basisinkomen". Het onderzoek werd gehouden onder 1022 Nederlanders van achttien jaar en ouder. De reden voor het onderzoek was de hernieuwde belangstelling voor het onderwerp bij politieke partijen in Nederland. Een andere aanleiding voor het houden van het onderzoek waren de experimenten in Canada en Zwitserland. Een invoering van een basisinkomen betekent dat de overheid aan iedere burger een vast (maand)inkomen verstrekt. Dit inkomen wordt door de overheid verstrekt zonder dat er een inkomenstoets of werkverplichting tegenover staat. Een onbeantwoorde vraag is nog steeds of een basisinkomen voor iedereen betaalbaar is. Een andere vraag die beantwoord moet worden is of een basisinkomen ook invloed heeft op de economie. Daarnaast moet een antwoord gezocht worden op de vraag hoe er omgegaan moet worden met het huidige sociale stelsel en de toeslagen.

Basisinkomen

Voor veel mensen, die nog nooit iets gehoord hebben over de achterliggende gedachten van het basisinkomen, kan het een vreemd idee zijn dat de overheid aan iedere ingezetene boven de achttien of eenentwintig jaar (maandelijks) een vast bedrag geeft. Niet ondenkbaar is dat de gedachte over de invoering van een basisinkomen voor veel mensen erg vreemd, onrealistisch en onhaalbaar klinkt. In Nederland is men van mening dat de invoering van een basisinkomen een Europese aangelegenheid is. Er zijn voldoende redenen te bedenken om de mogelijkheden te onderzoeken of een Europees brede invoering van een basisinkomen zinvol en haalbaar is. Daarnaast is er een organisatie (Basic Income Earth Network, BIEN) die wereldwijd zich met de discussie over de invoering van een basisinkomen bezighoudt.

Wat is eigenlijk een basisinkomen?

Vanaf 1968 wordt er in Nederland regelmatig discussiegevoerd over de invoering van een basisinkomen. In 1985 bepleitte de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid zelfs een gedeeltelijke invoering van het basisinkomen. In 1991 werd de "Vereniging van Vrienden en Vriendinnen van het basisinkomen" opgericht. Deze vereniging werd opgericht om te voorkomen dat de discussie over het basisinkomen zou verdwijnen. Sinds 2013 heet de vereniging "Vereniging Basisinkomen". Het basisinkomen moet gelden voor iedereen. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan:

• kunstenaars
• mensen met een beperking
• mensen in loondienst
• mensen die voor zichzelf werken (zoals een ZZP'er)
• mensen die studeren
• mensen die werk zoeken
• mensen die werken in een vrij beroep
• mensen die ambtenaar zijn.

Aan al deze mensen wordt door de (Europese) overheid een gegarandeerd basisinkomen gegeven. Het basisinkomen is een geldbedrag dat voldoende hoog is om van te leven en zonder voorwaarden eraan te stellen om het bedrag te kunnen ontvangen of te kijken naar de levensomstandigheden van de persoon.

Hoogte van het basisinkomen

Al jaren wordt discussie gevoerd over de hoogte van het basisinkomen en worden er rekenkundige onderbouwingen gemaakt om het basisinkomen te berekenen. Zo is de Europese Unie voorstander om het basisinkomen vast te stellen op 60% van het gemiddelde inkomen in Europa.

Waarom wordt er al jaren nagedacht om een basisinkomen in te voeren?

Voor de invoering van een basisinkomen zijn verschillende motieven te bedenken. Een aantal motieven zijn:

• iedereen heeft recht om te leven;
• er moet een lossere band komen tussen werk en inkomen;
• (onbewuste) uitbuiting van mensen moet worden tegengegaan;
• de lokale (plaatselijke) economie wordt door het basisinkomen beter gestimuleerd;
• een betere waardering voor de arbeid door vrouwen (emancipatiegedachte);
• een basisinkomen voor ieder mens in de wereld geeft een betere mogelijkheid tot bestrijding van de armoede;
• voorkoming van onnodige en dus overbodige bureaucratie;
• de gedachte heerst dat mensen na invoering van een basisinkomen minder ziek zullen zijn.

Wat is het belangrijkste argument om het basisinkomen niet in te voeren?

Behalve dat er veel argumenten zijn om het basisinkomen in te voeren, is het belangrijkste argument om het niet te doen nog steeds de angst dat mensen niet meer aan het arbeidsproces zullen deelnemen of het studeren zullen laten. Ook overheerst nog steeds de gedachte dat mensen voor hun inkomen moeten werken.

Initiatieven

Wereldwijd zijn er rond het basisinkomen vele initiatieven ontwikkeld. Niet alleen in Nederland (Vereniging van Basisinkomen) en Europa (Europees Burgerinitiatief) maar ook in Amerika, Australië en wereldwijd is er een netwerk (Basic Income Earth Network, BIEN) actief.

Europees initiatief

In Europa is in 2011 het initiatief genomen om een burgerinitiatief op te zetten voor een onderzoek naar een onvoorwaardelijk basisinkomen. Het burgerinitiatief besloot om middels een petitie de Europese Unie te dwingen om een onderzoek te starten naar een onvoorwaardelijk basisinkomen. Het Europees Burgerinitiatief riep daarom in 2013 participanten op om de petitie te steunen. Het streven was om één miljoen handtekeningen te verzamelen om zo de Europese Commissie wettelijk te dwingen serieus te kijken naar dit onderwerp. De petitie werd getekend door 285.000 personen en haalde dus de vereiste 1 miljoen ondertekenaars niet. Veel politici durven geen uitspraken te doen over het basisinkomen en daardoor stagneert de discussie in veel Europese landen over dit onderwerp.

Europese Commissie

De Europese Commissie registreerde op 14 januari 2013 het Europees Burgerinitiatief. Het Europese basisinkomen Network, opgericht in april 2014, is bezig om financiële steun te vragen via de Europese ideeënprijsvraag Adocate-Europe. Het idee is om met het geld met een reizende tentoonstelling door Europa te trekken. Een team, samengesteld uit vier Europese landen, zal de reizende tentoonstelling ontwikkelen. De ontwikkeling van deze reizende tentoonstelling wordt gesteund door 25 Europese landen.

Week van het basisinkomen

In 2015 wordt voor de achtste keer de week van "Het Basisinkomen" georganiseerd. De titel van de achtste week van het basisinkomen luidt: "een sociaal vangnet voor het leven". De week van het basisinkomen wordt gehouden van maandag 14 tot en met vrijdag 18 september 2015. Dagelijks zijn er activiteiten en in Nederland wil de Vereniging voor het Basisinkomen op Prinsjesdag (dinsdag 15 september) extra de aandacht vestigen op dit onderwerp.

Basic Income Earth Network

Niet alleen wordt er ieder jaar de week van "Het Basisinkomen" georganiseerd, maar ook worden er congressen georganiseerd waar participanten voor de invoering van het basisinkomen elkaar kunnen ontmoeten. In 2016 is het congres van 7 tot 9 juli 2016 in Zuid-Korea. In 1998 werd het BIEN-congres in Nederland georganiseerd. De organisatie lag in 1998 in handen van de Universiteit van Amsterdam en de Vereniging Basisinkomen. In 2016 wordt het zestiende congres dus in Zuid-Korea georganiseerd door BIEN (Basic Income Earth Network). BIEN is in 2015 al actief in:

1. Amerika,
2. Argentinië,
3. Australië,
4. België,
5. Brazilië,
6. Canada,
7. Denemarken
8. Duitsland,
9. Engeland,
10. Europa,
11. Finland,
12. Frankrijk,
13. Ierland,
14. Italië,
15. Japan,
16. Mexico,
17. Nederland,
18. Noorwegen,
19. Oostenrijk,
20. Portugal,
21. Slovenië,
22. Spanje,
23. Zuid-Afrika,
24. Zuid-Korea,
25. Zwitserland.

Experimenten in Nederland

In Nederland zijn er gemeenten die willen experimenteren met het basisinkomen. Ook Jetta Klijnsma, toont als staatssecretaris interesse voor dit onderwerp. De staatssecretaris zal toestemming moeten verlenen voor de gemeentelijke initiatieven. De opvatting van gemeenten is dat een proef zou kunnen uitwijzen dat bijstandscontroles niet (meer) nodig zijn en dat mensen met een basisinkomen gestimuleerd worden om te zoeken naar werk of andere (betaalde) activiteiten. In discussies over het basisinkomen worden vaak negatieve en positieve redenen over de invoering van het basisinkomen besproken.

Negatieve redenen

Er worden vele discussies gevoerd over het basisinkomen. Op basis daarvan kunnen er negatieve redenen rond het basisinkomen worden geformuleerd als:

• iedereen moet werken voor zijn inkomen;
• voor niks gaat de zon op;
• werk moet lonen;
• iedereen moet economisch zelfstandig zijn;
• verschil tussen arm en rijk zal altijd blijven;
• mensen die niet willen werken wordt het wel heel erg gemakkelijk gemaakt om aan een inkomen te komen;
• geen taak voor de overheid;
• moedigt anderen aan om te stoppen met werken;
• het gaat de overheid nog meer geld kosten dan het huidige systeem;
• Nederland wordt dan echt pas een luilekkerland.

Positieve redenen

Het feit dat het onderwerp de aandacht trekt in veel landen geeft ook aanleiding tot positieve gedachtevorming. Redenen om (actief) deel te nemen aan de discussie rond het basisinkomen zouden kunnen zijn:

• opheffing sollicitatieplicht;
• introductie van flexibele werkzaamheden;
• geeft veel mensen een gevoel van rust;
• gelijkheid;
• onafhankelijkheid;
• bureaucratie wordt overbodig;
• afschaffing van toeslagen en uitkeringsstelsel;
• prikkel om meer te verdienen door te solliciteren;
• mensen die ervoor kiezen om van een basisinkomen te leven hebben geen last meer van sociale controle;
• basisinkomen moet Europees worden aangepakt;
• het basisinkomen is een mensenrecht;
• het basisinkomen kan iemand helpen tot andere inzichten te komen;
• er ontstaan betere arbeidsomstandigheden;
• een basisinkomen zal fraude met uitkeringen tegengaan;
• ongelijkheid zal verkleinen;
• rechten van mensen worden beter gewaarborgd;
• mensen hebben een betere grip op hun arbeidstijd;
• betere verdeling van de werkgelegenheid;
• economische bijdragen worden beter erkend;
• de democratie zal worden versterkt;
• innovatie op politiek, sociaal, economisch en technologisch gebied zal worden vergroot;
• opheffing van de financiële armoede;
• basisinkomen moet een geboorterecht zijn en vastgelegd worden in de grondwet;
• belastingontwijking en fraude zal afnemen;
• basisinkomen zorgt voor loskoppeling van inkomen en arbeid;
• mensen hebben veel minder financiële zorgen als het "even" tegenzit;
• biedt bestaanszekerheid;
• bestrijdt de criminaliteit;
• jongeren kunnen langer leren;
• er is minder afgunst.