De voor- en nadelen van een basisinkomen

Het invoeren van een basisinkomen voor iedereen zonder tegenprestatie heeft voor- en nadelen. Met de toenemende robotisering is dit onderwerp misschien één van de mogelijke oplossingen voor een groeiende groep mensen zonder werk. Het basisinkomen brengt uiteraard ook kosten met zich mee en de vraag of iedereen een basisinkomen zou moeten ontvangen of alleen een bepaalde groep mensen in de samenleving. Hoe ziet het basisinkomen er precies uit? Aan welke voorwaarden moet een basisinkomen voldoen? Wat zijn de voordelen van een basisinkomen voor iedereen? Wat zijn de nadelen van een basisinkomen voor iedereen en welke initiatieven zijn er op dit gebied al geweest?

Een basisinkomen

Een basisinkomen voor iedereen zonder tegenprestatie. Voor rijke mensen en voor arme mensen. Wat zou het gevolg hiervan zijnen is het financieel haalbaar? Sommige mensen vinden het een wereldvreemd idealistisch idee, maar de beroemde economen Tinbergen, Galbraith en Friedman hebben als eersten hiervoor gepleit.

In 1985 stelde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid voor om een gedeeltelijk basisinkomen in te voeren en nu decennia later wordt er weer steeds vaker over gesproken. Hoe moeten we ons het basisinkomen concreet voorstellen?

De voorwaarden van een basisinkomen

Een basisinkomen moet aan een aantal voorwaarden voldoen;

• Het moet onvoorwaardelijk zijn
• Het is hoog genoeg om fatsoenlijk van te kunnen leven
• Het is individueel en dus niet afhankelijk van hetgeen een partner krijgt/verdient.
• Een basisinkomen is misschien het beste te vergelijken met de AOW in Nederland. Allen maakt de AOW onderscheid tussen gehuwden of samenwonenden en alleenstaanden

Wat kost het invoeren van een basisinkomen voor iedereen?

De Vereniging Basisinkomens bestaat sinds 1991 en heeft een berekening gemaakt wat het invoeren van een basisinkomen voor iedereen gaat kosten. Volgens de rekenaars van de vereniging gaat de uitvoering 30 miljard euro kosten. Hier staat echter een besparing tegenover van 6 miljard euro. Totaal kost de invoering van het basisinkomen dus 24 miljard. Nog belangrijker is echter de uitvoering.

Wat kost een basisinkomen voor iedereen?

Er zijn verschillende berekeningen gemaakt voor wat een basisinkomen voor iedereen kost. De uitkomst hangt onder andere af van hoe hoog dit basisinkomen mag zijn. Daarnaast speelt mee welke aftrekposten verdwijnen en worden gehandhaafd en dit geldt ook voor eventuele toeslagen. In de meeste berekeningen verdwijnen aftrekposten en toeslagen, maar dan loopt het totale kostenplaatje nog altijd in de miljarden.

Met het kabinet Rutte III verandert met het introduceren van de vlaktax het financiële belastinglandschap en daarmee ook het financiële plaatje van het basisinkomen. De voorzitter van de Vereniging Basisinkomen rekende uit dat bij een basisinkomen van E 650,- per volwassen persoon en E 300,- voor kinderen het plan ongeveer 40 miljard euro gaat kosten, maar dat als alle belastingvoordelen voor werkenden dan vervallen plus alle toeslagen en er een vlaktax komt van 50% een basisinkomen in principe haalbaar moet zijn. Werken loont op die manier altijd, terwijl meer verdienen nu soms door het verdwijnen van allerlei toeslagen netto minder geld om uit te geven kan betekenen.

De voordelen van een basisinkomen

Een basisinkomen voor iedereen heeft een aantal voordelen;

• De sociale dienst en het UWV worden overbodig
• Toeslagen en dergelijke worden ook overbodig
• Aftrekposten kunnen verdwijnen
• Fraude wordt vrijwel onmogelijk
• Belastingstelsel wordt een stuk eenvoudiger
• De armoedeval (sommige mensen die vanuit een uitkering gaan werken gaan er op achteruit) verdwijnt
• Het minimumloon kan worden afgeschaft
• Het doet de ongelijkheid afnemen
• Het versterkt de democratie
• Het geeft financiële vrijheid
• Het zorgt voor betere arbeidsvoorwaarden

De nadelen van een basisinkomen

Een basisinkomen voor iedereen heeft ook een aantal nadelen;

• De angst dat niemand meer wil werken
• Het kost veel geld

Het ‘Mincome Program’ in Canada

In de steden Winnipeg (toen 450.000 inwoners) en het stadje Dauphin (toen 10.000 inwoners) is van 1974 tot 1979 een experiment gehouden met het basisinkomen. Alle gezinnen die in deze steden woonden, ontvingen een basisinkomen wanneer hun inkomen laag genoeg was. Niet iedereen kreeg geld, maar iedereen werd toegezegd dat, indien hun inkomen laag genoeg was zij steun zouden krijgen. Ongeveer 1000 gezinnen maakten gebruik van de regeling voor het basisinkomen.

In die tijd betekende elke verdiende dollar eenzelfde bedrag aan afname op de uitkering (waardoor het bijna niet loonde om vanuit de uitkering te gaan werken). Mincome had als voordeel dat je 50 cent belasting betaalde over elke verdiende dollar, maar je basisinkomen bleef gelijk. De meeste mensen wisten dat het een pilot was, al wist niemand of en wanneer deze weer zou stoppen.

De onderzoeker Evelyn Forget heeft 20 jaar later een onderzoek gedaan naar de effecten van dit experiment. Zij was benieuwd naar de invloed van het basisinkomen onder andere op het van de mensen die hier gebruik van maakten.

• Er was geen negatief effect op de huizenprijzen
• Getrouwde vrouwen gebruikten het basisinkomen om meer tijd vrij te maken voor hun zwangerschap en kinderen.
• Er werd langer gestudeerd
• De ziekenhuiskosten namen met 8,5% af
• Weinig mensen stopten met werken of gingen minder uren werken

Opvallend was ook dat de mensen die minder gingen werken door het basisinkomen van het Mincome programma niet op de bank gingen hangen, maar het geld gebruikten om bijvoorbeeld te studeren.

De deelnemers die toen meededen aan het ‘Mincome Program’ in Canada herinneren zich het nog en zijn nog steeds dankbaar voor de mogelijkheden die Mincome hen en hun kinderen toen bood. Zij noemden allen scholing bijvoorbeeld een training die zij door Mincome konden volgen voor het krijgen van een baan of hun kinderen die door Mincome naar school konden blijven gaan.

De conclusie van het Mincome experiment is dat mensen van een basisinkomen ondernemender, gezonder en gelukkiger worden.

Toenemende robotisering

Eén van de redenen dat er steeds vaker over het basisinkomen wordt gesproken heeft te maken met het feit dat er nu al niet genoeg betaald werk is voor iedereen. Er is steeds minder vraag naar arbeid onder andere door de toenemende robotisering. Het is ontzettend frustrerend om jarenlang te moeten solliciteren zonder uitzicht op een baan.Daarnaast komt meer meer rijkdom, maar ook meer inkomensongelijkheid. Robots hebben geen behoefte aan luxe en ontspanning. Het zijn waardeloze consumenten. Mensen die geen inkomen hebben kunnen niet consumeren. Met een basisinkomen is dit wel het geval. Zou een oplossing voor dit probleem in een basisinkomen voor iedereen kunnen liggen?

Een Europees onvoorwaardelijk basisinkomen

Op 10 april 2014 vond er een grote conferentie waarbij de Europese Unie praat over een onvoorwaardelijk basisinkomen. Op de conferentie praten politici, activisten, organisaties en geïnteresseerden met elkaar over een onvoorwaardelijk basisinkomen. Vooralsnog komt er geen onvoorwaardelijk basisinkomen.

Uitzendingen Tegenlicht over het basisinkomen

Op 21 september 2014 ging de uitzending van 'Tegenlicht' over 'Gratis geld' oftewel het basisinkomen. De voortschrijdende automatisering zorgt niet alleen voor toenemende welvaart, maar ook voor toenemende werkloosheid. Er is niet genoeg werk (meer) voor iedereen en hoe willen we hier mee om gaan? Kan het basisinkomen in deze trend een oplossing bieden?
Op 12 april 2015 werd er een uitzending van Tegenlicht gewijd aan 'Experimenteren met gratis geld'.

Boeken over het basisinkomen

Er zijn verschillende boeken over het basisinkomen en waarin het basisinkomen aan bod komt:

• 'Gratis geld voor iedereen' van Rutger Bregman ISBN 9200000031661890
• 'Grondrecht innen voor milieu en basisinkomen' Eburon Uitgeverij bv ISBN 9789051661880
• 'Out of the box' van Norbert Klein' ISBN 9789402233186
• 'Win for Life' van Nele Lijnen ISBN 8789463370387

Lees verder

• De relatie tussen geld en geluk
• De relatie tussen geluk en inkomen