Lokale Geldalternatieven

Geld is een betaalmiddel, in Nederland wordt tegenwoordig met Euro’s betaald. Uit onvrede met het huidige geldsysteem is de laatste jaren de interesse in en de oprichting van alternatieve geldsystemen steeds groter geworden. De nieuwe geldsystemen zijn meestal kleinschalig en regionaal opgezet. Soms zijn de alternatieve geldsystemen opgezet met een ideëel of zelfs spiritueel karakter. Lokale geldsystemen worden ook wel ruilmunten of ruilgeld genoemd; hiermee wordt de indruk gewekt dat er ruilhandel wordt bedreven. In werkelijkheid is dat gedeeltelijk waar omdat er niet altijd een één op één ruil opgezet wordt. Geheel nieuw in deze context is de opkomst van de digitale munten zoals Bitcoin.

De werking van een lokaal valuta handelssysteem

De werking van een lokaal geldsysteem verschilt niet zoveel met die van courante geldsystemen. Net zoals bij de Euro, of in het verleden de Nederlandse Gulden, is er een Centrale Bank die garant staat voor de waardevastheid van de munt, zo is er bij lokale munten doorgaans ook een lokale overheid of een instelling die de waarde en de filosofie achter het alternatieve geld bewaakt. De mogelijkheden van een lokale munt zijn enorm, en in bepaalde plaatsen zoals in Bristol in Engeland kun je er ook gewoon in alle winkels goederen mee aanschaffen en laten mensen hun salaris ermee in totaliteit in Bristol Ponden uitbetalen. In sommige gevallen is de opzet van het lokale geldsysteem ideëel en wordt het gerund door vrijwilligers. Maar er zijn ook lokale geldsystemen met een meer commercieel karakter. Een voorbeeld hiervan is het Barter systeem. Bij het Bartersysteem worden goederen of diensten direct uitgewisseld voor andere goederen of diensten. Een ander goed geslaagd -echter maar kortdurend- experiment uit de jaren 30 van de twintigste eeuw is het Vrijgeldexperiment van Wörgl, waarbij de bedrijven in deze stad de werknemers uitbetaalden met geld dat na verloop van tijd door de werking van het geldsysteem zelf minder waard werd. Door deze geldontwaarding werden de mensen gedwongen het geld snel uit te geven in plaats van het op de bank te zetten. Daarnaast komt het steeds vaker voor dat mensen cryptogeld of cryptovaluta creëren. Dit zijn ook alternatieve geldsystemen die als vervanging van het gewone geld kan worden gebruikt. Cryptogeld werkt op basis van versleuteling; cryptografie. Bitcoins zijn een voorbeeld van cryptogeld en het unieke is dat het ook echt gedolven moet worden. Er bestaat dus zoiets als digital mining. Er zullen uiteindelijk éénentwintig miljoen bitcoins in omloop komen en naast dat je met mensen op een gewone wijze, dus met handelen aan bitcoins kunt komen, door bijvoorbeeld bepaalde goederen aan een ander te verkopen, kun je dus de rekenkracht van je eigen computer aansluiten op een mining netwerk.

Voorbeelden van lokaal geld in Europa

In verschillende plaatsen in Europa hebben mensen lokaal systemen opgezet om de regionale economie te stimuleren door middel van een lokale munt. Vooral in de mediterrane landen is het een veel voorkomend middel om de handel met elkaar beter te laten floreren. Volgens de plaatselijke bevolking is een eigen munt het antwoord op de financiële crisis in Europa. De schatting is dat in Spanje het aantal lokale nieuwe muntsoorten enige tientallen kan zijn. De munteenheden krijgen welluidende namen als: Boniatos, Eco, Turutas, Zoquitos, Pumas en Moras. In één bepaald dorp in het Spaanse Galicië zijn ze zelfs een korte periode geheel teruggekeerd naar het betalen met de Spaanse Peseta, het wettige betaalmiddel waarmee je voor de invoering van de Euro doorgaans in Spanje kon betalen. Maar ook in Griekenland zijn verschillende alternatieve geldsystemen in de maak. Voorts vinden we in de Franse plaatsen Aubenas en Toulouse eigen munten met de namen Bogue en Sol de Violette. In het Italiaanse dorpje Filinetto is uit protest tegen de bezuinigingen van de regering –Monti een Fiorito -een lokale munt- gedrukt en in Duitsland is al sinds 2003 een erg succesvol lokaal geld systeem genaamd Chiemgauer gecreëerd om de regio’s Rosenheim en Traunstein in Beieren aan te sporen tot lokaal handel bedrijven. Ook het Verenigd Koninkrijk heeft in een aantal plaatsen al alternatieve geldsystemen. Onder andere het eerder genoemde Bristol Pound, maar identieke ideeën vinden we in plaatsen als Lambeth in Zuid-Londen, Totnes, Lewes of Stroud.

Lokale munten in Nederland

In Nederland en in andere landen zijn er de zogenaamde LETS-kringen, waarbij LETS staat voor Lokale Economisch Transactie Systeem. Er zijn LETS-kringen onder andere in Nijmegen en Groningen, maar ook in Amersfoort, Amsterdam of Utrecht en overige initiatieven worden gevonden in vele kleinere dorpen door het gehele land sinds STRO in 1993 het alternatieve geldsysteem NOPPES in Amsterdam oprichtte. Het meer bedrijfsmatige Bartersysteem is ook actief in het Nederlandse Midden- en Kleinbedrijf. Het gaat bij het Barter systeem niet per sé om 1 op 1 ruilen van diensten of goederen. Als er bij de handel een waardeverschil ontstaat wordt het ontbrekende deel in BarterEuro’s bijbetaald. De deelnemers betalen gewoon BTW over de factuur. Ook is er bij lidmaatschap een betaling vereist van 20 Euro per maand en wordt er 5% over de deal van de verdienende deelnemer weggegeven aan de Barterorganisatie. In een Barter / trade exchange is er een third party record keeper, een belangenbehartiger die vraag en aanbod van bedrijven bij elkaar brengt. Barters kunnen zich aansluiten bij de IRTA die controles uitvoert op de integriteit van de transacties. In Nederland is voorts een dienstenorganisatie actief genaamd Qoin die op het gebied van alternatieve geldsystemen de verzorging verricht van onder andere een online betaalsysteem, een SMS-betaalsysteem, een Smartphone App, een online marktplaats waarop aanbod en vraag van de community zichtbaar zijn, online samenwerkingstools voor communities en gecertificeerde administratieve processen. In Gelderland kent men de munt als de Gelre. Het project is hier gestart in 2007 en wordt succesvol genoemd. Zo functioneert het ideële bedoelde regiogeld als sociaal bindmiddel en stimuleert het lokale midden- en kleinbedrijven. Het geld blijft langer binnen de regiogrenzen dan de Euro en de omloop ervan is snel: wie de Gelre te lang oppot, krijgt geen rente, maar betaalt die juist.

Cryptovaluta zoals de Bitcoin

Er zijn inmiddels verschillende digitale geldsystemen ontwikkeld, voor het eerst in de jaren negentig door David Chaum die het bedrijf DigiCash stichtte. DigiCash is later BluCora geworden en heeft een notering op de NASDAQ. David Chaum is één van de pioniers op het gebied van cryptologie voor digitale gegevens. Digitale geldsystemen zijn gebaseerd op cryptologie. De mogelijkheden zijn enorm en de waarde ervan is deels gebaseerd op vertrouwen maar bijvoorbeeld ook op de mate van digitale vooruitgang want bij Bitcoin wordt gebruikt gemaakt van digital mining. Digital mining houdt in het verkrijgen van digitale waarde bijv. 25 bitcoins als je de rekenkracht van computer inzet om de encryptie te ‘kraken’. Gebruikers worden gestimuleerd om zo geavanceerd mogelijk, dat is tegenwoordig door verschillende computers aan elkaar te schakelen, een stukje nieuwe geldwaarde te delven. Er wordt met bepaalde protocollen gewerkt, dat verschilt per cryptovaluta, die zijn gebaseerd op een proof-of-work schema waarmee het wordt gecontroleerd op echtheid en waardoor het geschikt wordt gemaakt om ermee te handelen. De uitwisseling van cryptovaluta gebeurt door middel van een peer-to-peer network.

Voordelen van lokale geld systemen

De redenen van het handelen met een alternatief geldsysteem zijn uiteenlopend. Door de huidige economische crisis zijn veel mensen bang geworden voor een grote geldontwaarding van de Euro. Het dubbele is dan weer wel dat juist Grieken en Spanjaarden relatief vaker zich onttrekken aan de Europese economie door lokale geldsystemen op te zetten. Een ander voordeel is de lokale handel stimuleren. Een lokale munt verplicht consumenten lokaal te investeren. Hierdoor wordt waarde gecreëerd in je eigen nabije omgeving. Soms zijn de alternatieve geldsystemen ook rentevrij. Bijvoorbeeld omdat het verschil omgezet wordt in een renteloze lening die binnen het netwerk zelf weer wordt ingezet, zoals bij het Zuid-Amerikaanse C3-bedrijfsnetwerk. De lokale geldsystemen kunnen uitkomst bieden bij het heractiveren en bouwen van gemeenschappen door een bredere doorsnede van de gemeenschap toe te staan. De lokale gemeenschappen bestaan doorgaans uit personen, kleine bedrijven en plaatselijke diensten en vrijwilligersgroepen die zo geld en middelen besparen in samenwerking met anderen waardoor hun koopkracht uitgebreid wordt. Andere voordelen zijn het vergroten van de sociale contacten, gezondheidszorg, scholing en training, steun voor plaatselijke ondernemingen en nieuwe bedrijven. Een doel van deze benadering is om de economie van steden die een economische depressie zitten te stimuleren. Deze steden hebben wel vaak goederen en diensten maar weinig officiële geldmiddelen. Cryptovaluta hebben als voordeel dat het internetbetalingsverkeer gemakkelijker en sneller kan verlopen.