Argentijnse economische crisis

De Argentijnse economische crisis trof Argentinië tussen 1999 en 2002. De voortekenen en na-effecten waren al langer merkbaar. Deze jaren worden gekozen omdat in 1999 het Bruto Nationaal Product begon te dalen en in 2002 weer begon te stijgen. De crisis van een van de heftigste in het Zuid-Amerika van na de Tweede Wereldoorlog. Argentinië was van 1976 tot 1983 een militaire dictatuur. In deze periode ging het land grote schulden aan voor de bekostiging van diverse projecten, de Falkland-oorlog en de overname van schulden van particulieren. Dit was economisch instabiele periode en 1983 wordt geschat dat de werkloosheid was opgelopen tot 18 procent.

Nieuwe munt

De nieuwe democratisch regering onder leiding van Raúl Alfonsin die in 1983 wilde de economisch herstellen. Daarom werd er onder ander een nieuwe munt geïntroduceerd, de Austral. Daarvoor waren echter ook weer nieuwe leningen nodig. De overheid was niet bij machte de rente op deze leningen te betalen en daardoor werd het vertrouwen in de Austral ondermijnd. Het gevolg was een grote inflatie die in het jaar 1989 vijfduizend procent besloeg.

Nieuwe president

In dat jaar trad ook de nieuwe president Menem aan en hij begon – gestimuleerd door de Verenigde Staten – een neoliberale economische politiek te voeren. Staatsbedrijven werden geprivatiseerd en handelsbarrières verdwenen. Aan het begin van 1991 was de economie stabiel. Ook herstelde het vertrouwen in de Austral, die later overigens weer de naam peso kreeg. De Centrale Bank van Argentinië voerde een politiek waarbij de koers van de peso ten opzichte van de dollar stabiel bleef.

Argentinië had echter nog steeds te maken met een hoge staatsschuld en om die te betalen moest er steeds meer geld geleend worden. Door de stabiele – lage – dollarkoers was het aantrekkelijk om te importeren en om die manier verdween er veel kapitaal naar het buitenland. Dit was merkbaar in de industriële sector van Argentinië, waardoor langzaam steeds meer ontslagen. In de tussentijd gingen de uitgaven van de overheid niet omlaag, en was er sprake van veel corruptie en belastingontduiking.

Handelspartners

Brazilië en Mexico, belangrijke handelspartners van Argentinië hadden te maken met hun eigen economische crisis. Daardoor devalueerde de real bijvoorbeeld ten opzichte van de peso, en werd het voor Brazilië duurder om producten uit Argentinië te importeren. Ook was de dollar zelf in koers gedaald waardoor het ook voor Europese landen duurder werd om producten uit Argentinië te importeren.

Krimpcijfers

De in 1999 nieuw gekozen president Fernando de la Rúa kreeg in zijn eerste jaar te maken met een economisch krimpcijfer van vier procent, maar greep niet in. Hij vervolgde de economische politiek van zijn voorgangers. Een mogelijke oplossing, devaluatie van de peso, werd gezien als politieke zelfmoord en en een recept voor economische instabiliteit. Veel Argentijnen begonnen in 2001 hun geld van de bank af te halen en het om te wisselen in dollars. De overheid greep in door alle banktegoeden voor twaalf maanden te bevriezen. Het was slechts mogelijk om kleine bedragen op te nemen.

Protest

Hierdoor werd de Argentijnse bevolking wakker geschud en ging de straat op in de hoofdstad Buenos Aires en andere grote steden. Een nieuwe vorm van protest werd geïntroduceerd. Door het slaan op potten en pannen werd zo veel mogelijk lawaai gemaakt. In het begin waren de demonstraties nog vreedzaam, maar al snel werd begonnen met het beschadigen en vernietigen van de gebouwen en bezittingen van buitenlandse bedrijven, met name de grote Amerikaanse en Europese investeerders. Zo werden er bijvoorbeeld reclameborden van Coca Cola omlaag getrokken.

Demonstratie

Bij een demonstratie eind 2001 was er een botsing tussen demonstranten en de politie waarbij enkele doden vielen. President Fernando de la Rua kondigde de staat van beleg af, maar dit verergerde alleen maar de situatie. Hij moest met een helikopter vluchten omdat demonstranten het op hem hadden gemunt. Naar aanleiding van de rellen was De la Rúa gedwongen af te treden. Het hoofd van de Senaat Ramon Puerta was de volgende in lijn om president te worden. Hij werd dus benoemd, maar was slechts twee dagen in functie. Daarom werd hij opgevolgd door Eduardo Camano, hoofd van het Argentijnse Hogerhuis. Hij bleef echter ook maar een week in functie omdat het Congres (een verzameling van de het Hogerhuis en Lagerhuis plus de gouverneurs van de provincies) besloten Adolfo Rodriguez Saá te benoemen.

Economisch team

Het economische team van Saá kwam met het voorstel van een derde munt naast de peso en de dollar. Deze munt heette de Argentino en was niet inwisselbaar voor andere valuta. Deze munt zou alleen als cash-geld circuleren. De hoop was dat daardoor het vertrouwen in de munt zou toenemen. Critici noemden het een ‘gecontroleerde deflatie’. Er was echter te weinig vertrouwen in zijn plannen en daarom trad ook Saá na een paar dagen al af. In elf dagen tijd had Argentinië drie presidenten gehad.

Wetgevende macht

Nu koos de wetgevende macht voor Eduardo Duhalde, een zittend senator, als nieuwe president. Na een fel debat koppelde Duhalde de peso in januari 2002 los van de dollar. In de eerste dagen na de devaluatie verloor de peso fors aan waarde. Dit zorgde vervolgens weer voor een forse inflatie in Argentinië zelf. Deze liep op tot tachtig procent. Dit leidde ook weer tot een toegenomen werkloosheid. Ook zorgde het voor forse verlaging van de levensstandaard van de gemiddelde Argentijn, omdat de lonen niet mee tegen met de inflatie.

Gevolgen

De maatregelen hadden forse gevolgen voor veel bedrijven. De luchtvaartmaatschappij de Aerolínead Argentinas kon enkele dagen geen internationale vluchten meer doen, en ging bijna failliet. Ook veel particulieren zagen de waarde van hun geld fors afnemen. Dit kwam omdat geld dat op rekeningen – die ook al een jaar bevroren waren - stond geboekt als dollars werd omgezet naar peso. Daardoor werd het geld minder dan de helft waard van wat het voorheen was.

Ontslagen
Tussen de dertig- en veertigduizend Argentijnen kwamen letterlijk op straat te leven en vonden werk als kartonverzamelaar. De werkloosheid was om haar hoogtepunt bijna 25 procent.

Landbouw

Ook verschillende landbouwproducten werden geweigerd op de internationale markt vanwege de slechte kwaliteit. Het toerisme nam wel in omvang toe, omdat Argentinië door de lage prijzen een aantrekkelijk land was om op vakantie te gaan. Rond 2003 stabiliseerde de economie echter en kwam er een einde aan de vrije val. Argentinië was door de lage prijzen een aantrekkelijk land geworden voor buitenlandse investeerders. Zo zorgde de verkoop van soja voor een belangrijke injectie van buitenlandse valuta in de Argentijnse economie. Ook pakte de Argentijnse overheid het belastingsysteem aan waardoor er meer geld binnen kwam. De kosten voor de sociale zekerheid stegen wel, maar dit kon, omdat de overheidsuitgaven op andere terreinen werden gedrukt. Duhalde schreef nieuwe verkiezingen uit en Nestor Kirchner werd gekozen als nieuwe president.

Import

De import nam zulke grote vormen aan dat de koers van de peso ook weer dreigde te gaan stijgen. Dat zou het belastingsysteem, dat voor een groot deel gebaseerd was op belastingen op importproducten, ruïneren. Met het te veel aan peso werden daarom met name Amerikaanse dollars gekocht. Het Bruto Nationaal product is tot 2007 iedereen keer met minstens acht procent gestegen. Het werkloosheidscijfer was rond 2006 acht procent. Het verschil tussen de armsten en rijksten van de maatschappij is wel toegenomen.

IMF

Het IMF heeft veel kritiek ontvangen vanwege haar rol in de crisis. Zo zou zijn niet kritisch genoeg zijn geweest bij de voorstellen van de Argentijnse overheid. Deze kritiek kwam van vooral buitenlandse investeerders. Argentijnen zelf zagen het IMF echter ook als de verpersoonlijking van het kwaad. Zij legden de schuld van de crisis bij hen neer.