Salaris inleveren voor behoud van werk

Een nieuwe manier van bedrijven om zichzelf door de crisis te loodsen: aan je personeel vragen om salaris in te leveren. Maar mogen werkgevers van hun personeel zomaar verlangen om salaris in te leveren? En hoe denkt de vakbond daarover?

Met minder salaris genoegen nemen

Een onderzoek onder 1000 bedrijven door bureau Berenschot in samenwerking met salarisverwerker ADP, heeft aangetoond dat 4% van de bedrijven in ons land zijn medewerkers in 2013 heeft verzocht om salaris in te leveren. Het is volgens de onderzoekers een trend die de laatste jaren toeneemt.

Uit diverse salarisonderzoeken bij mensen die deelnamen aan het onderzoek, was gebleken dat men er in inkomen op achteruit was gegaan zonder dat dit aantoonbaar te maken had met een of andere belastingmaatregel. Een goede reden derhalve om aan de HR-medewerkers in de betrokken bedrijven te vragen of er sprake was van gericht beleid in deze. Toen bleek dat inderdaad 4% van de bedrijven had gevraagd om salaris in te leveren.

Demotie in plaats van promotie

Overigens is het een mix van maatregelen die men in dit verband kan tegenkomen. Bij een groot aantal bedrijven is er sprake van demotie. In dat geval worden er mensen teruggezet in functie, wat niet per definitie gepaard gaat met het inleveren van salaris. Denkbaar is ook dat het perspectief voor de betrokken medewerker wordt stopgezet, met andere woorden dat hij “bevroren” wordt op een bepaald salaris.

Loonoffer met name in de bouw gevraagd

Met de ingestorte huizenmarkt in gedachten, is het niet verwonderlijk dat het fenomeen “loonoffer” zich met name voordoet in de bouwsector. Maar ook bij bedrijven met kennisintensieve dienstverlening zoals bijvoorbeeld organisatieadviesbureaus en in de informatie- en communicatietechnologie. Eigenlijk gaat het voornamelijk om bedrijven met een hoge personeelsfactor, dat wil zeggen bedrijven waar de inzet van mensen een belangrijk onderdeel van de kostprijs vormt.

Als men als bedrijf constateert dat de kostprijs gaat afwijken van de opbrengst die men kan genereren, dan zal men iets moeten ondernemen. Vaak zien deze bedrijven zich dan genoodzaakt om de loonkosten te drukken. Hoewel er niet altijd zicht op is hoe zoiets gecommuniceerd wordt, is het zeer wel denkbaar dat het gebracht wordt als tijdelijke maatregel: “als het weer beter gaat, dan kunnen we de oude toestand weer herstellen”.

Minder loon en behoud van baan

Weliswaar wordt het fenomeen “salaris inleveren” natuurlijk niet altijd even breed gecommuniceerd, toch is bekend dat het vaak redelijk dwingend wordt opgelegd. Bedrijven vragen zo’n loonoffer niet voor niets. Vaak is het een kwestie van overleven.

Volgens vakbond FNV werd aan meer dan een kwart van de ondervraagden verzocht om een lagere functie te bekleden, soms met een lager salaris, soms met een bevroren salaris. Het maakt duidelijk hoe diep de crisis er in bepaalde sectoren heeft ingehakt. Als het voor werknemers een keuze is tussen iets inleveren maar dan wel je werk behouden of de dreiging van op straat komen te staan, dan is die keus natuurlijk snel gemaakt. Maar goed is het natuurlijk niet, want daarmee worden ook gemaakte cao-afspraken ondermijnd.

Laatst verdiende salaris bepalend voor uitkering

Stel je wordt bij de baas ontboden en die vraagt je om loon in te leveren omdat het economisch slecht gaat. Alleen een loonoffer van de medewerkers zou een dreigend faillissement kunnen afweren. Wel, wat doe je dan?

Vaak zijn werknemers in zo´n geval best bereid om bijvoorbeeld op reisuren en overwerk in te leveren maar ten aanzien van het vaste loonbestanddeel wil men doorgaans toch zekerheid hebben. En niet geheel onterecht. Ook een loonoffer is in de praktijk nog geen garantie dat het bedrijf een bankroet kan voorkomen. Als een bedrijf ondanks loonoffers toch in een faillissement belandt, dan kijkt men bij het UWV naar het laatstverdiende salaris. Heeft het betrokken bedrijf de loonsverlaging toch kunnen doorzetten, dan is ook de uitkering een stuk lager dan als men het normale loon behouden had.

De opstelling van de vakbond

Weliswaar hoort een vakbond wel vaker dit soort signalen, zeker als het gaat om een bepaalde vorm van demotiebeleid: naarmate men ouder wordt, wordt een lagere functie tegen een lager salaris aanvaard. Maar wat de bonden ontzettend belangrijk achten, is dat het op vrijwillige basis gebeurt en dat mensen niet onder druk worden gezet.

Helaas zijn er bij de vakbond ook signalen dat er vaak sprake is van een verkapte vorm van bezuiniging en een zekere dwang: "je mag wel blijven maar dan moet je wel inleveren". Als er aantoonbaar sprake is van dwang, dan wijst een bond als de FNV dat uiteraard resoluut af.

Looneis vs. loonoffer

De vraag om loon in te leveren staat natuurlijk in schril contrast tot de looneis van 3% die de vakbond FNV in het najaar van 2013 voor de cao-onderhandelingen op tafel legde. En dát op een moment dat het onderzoek van het bureau Berenschot aangaf dat steeds meer bedrijven vragen om een loonoffer.