De marktvorm monopolie in de economie

Er zijn vijf verschillende marktvormen binnen de economie. Elke marktvorm heeft zijn eigen kenmerken. In sommige markten zijn bijvoorbeeld veel aanbieders actief terwijl in andere markten slechts enkele aanbieders actief zijn. Een markt met één aanbieder heet een monopolie. De aanbieder die actief is binnen een monopolie wordt een monopolist genoemd. De marktvorm monopolie heeft verschillende kenmerken, voor- en nadelen.

Marktvormen

De marktvorm monopolie is één van de vijf marktvormen binnen de economie. Elke marktvorm heeft zijn eigen kenmerken. De totstandkoming van de prijs, de mate van concurrentie en de hoeveelheid aanbieders verschillen per marktvorm. De vijf marktvormen zijn: monopolie, monopolistische concurrentie, heterogeen oligopolie, homogeen oligopolie en volledige mededinging.

De marktvorm monopolie

De marktvorm monopolie is te herkennen doordat er in een monopolie slechts een aanbieder op de markt is. Aangezien er maar een aanbieder is, is er geen concurrentie tussen aanbieders op de markt. De monopolist is daardoor de prijszetter op de markt. Een ander kenmerk van een monopolie is het feit dat het erg lastig is om als nieuwe aanbieder de markt te betreden. Tot slot is informatie op de markt niet transparant. Dit houdt in dat consumenten en mogelijke toetreders niet over alle informatie van de monopolist beschikken, bijvoorbeeld hoeveel het kost om een product of dienst te produceren.

Soorten monopolies

Er zijn drie verschillende soorten monopolies. Ten eerste zijn er wettelijke monopolies en deze soort monopolies ontstaan doordat een octrooi of wet ervoor zorgt dat slechts één bedrijf een bepaald product mag aanbieden. Ten tweede zijn er natuurlijke monopolies en deze soort monopolies ontstaan wanneer de schaalvoordelen van een bepaald product zo groot zijn dat er slechts ruimte is voor een aanbieder binnen de markt. Ten derde zijn er technische monopolies en deze monopolies ontstaan wanneer een bepaalde technologie in handen is van een bedrijf en daardoor alleen dat bedrijf het product kan produceren en verhandelen.

Homogene producten

Binnen monopolies worden homogene producten verhandeld. Homogene producten zijn goederen en diensten die in de ogen van consumenten hetzelfde zijn. Monopolisten bieden slechts een product aan en daardoor is het product homogeen.

Prijsbepaling

Binnen een monopolie is er geen sprake van concurrentie. De monopolist stelt de prijs vast zonder dat er sprake is van marktwerking. Hierdoor kan een monopolist over het algemeen veel winst maken. Uiteraard zal de monopolist rekening moeten houden met de betalingsbereidheid van consumenten. Wanneer een monopolist de prijs van het product te hoog maakt, zullen klanten het product namelijk niet kunnen of willen kopen.

Doelstellingen

Een monopolist kan kiezen welk doel er wordt nagestreefd. Er zijn drie mogelijke doelstellingen die een monopolist kan nastreven. Ten eerste kan de monopolist er voor kiezen om de winst op de markt de maximaliseren. Ten tweede kan de monopolist er naar streven om de omzet te maximaliseren. Tot slot kan kostendekking het doel van de monopolist zijn. In de meeste gevallen zijn de prijzen van producten het hoogst wanneer een monopolist winstmaximalisatie nastreeft. Wanneer een monopolist omzetmaximalisatie nastreeft of als doel heeft enkel de kosten te dekken, zullen de prijzen van producten lager liggen.

Voorbeeld van een monopolie

In Nederland zijn niet veel monopolisten actief. Lange tijd was de NS een voorbeeld van een monopolist, want de NS was namelijk de enige aanbieder van treinreizen in Nederland. Hierdoor hadden consumenten die met de trein wilden reizen geen keuze qua aanbieders van treinreizen. Inmiddels zijn er meer aanbieders op het spoor en is de NS geen monopolist meer.

Voordelen van monopolies

Een monopolist kan profiteren van schaalvoordelen. Daarnaast kunnen door het ontbreken van concurrentie sommige kosten lager uitvallen. De producten hoeven bijvoorbeeld niet op te vallen middels een mooie verpakking en daardoor kan er geld bespaard worden. Daarnaast heeft de monopolist een ruim afzetgebied, want er zijn geen concurrenten.

Nadelen van monopolies

Doordat er slechts een aanbieder binnen een monopolie is, heeft de monopolist veel macht. Daarnaast worden monopolisten nauwelijks gestimuleerd om het product te verbeteren omdat concurrentie op de markt ontbreekt. Consumenten zullen daardoor geconfronteerd worden met hogere prijzen dan wanneer er wel sprake is van marktwerking op de markt.