Kwijtschelding van schulden: vaak omstreden

Van kwijtschelding van schulden is sprake als tussen crediteur en debiteur bij overeenkomst wordt besloten om een schuld geheel of gedeeltelijk teniet te doen. Kwijtschelding van schulden is de meest radicale saneringsmaatregel voor debiteuren in financiële nood maar het gewenste effect is vaak omstreden en zal niet altijd plaatsvinden. Niet altijd wordt immers de oorzaak van een problematische schuldenpositie adequaat aangepakt.

Verplichting tot terugbetaling wezenlijk voor kredietverlening

In Nederland, maar ook elders in de wereld, gaat de wet gaat ervan uit dat schulden, zoals contractueel overeengekomen, moeten worden terugbetaald aan de schuldeiser. Anders gezegd: kredietverlening gaat standaard gepaard met een terugbetalingsverplichting, een primaire verplichting van de schuldenaar.

Vordering gaat door kwijtschelding teniet

Maar niet alleen de contractuele aflossing kan schulden teniet doen gaan, ook het laten vallen van schulden met wederzijds goedvinden, iets wat doorgaans ook weer contractueel wordt overeengekomen. Het betekent dat de schuld die wordt kwijtgescholden, geheel of gedeeltelijk, niet meer hoeft worden terugbetaald. De vordering gaat door een dergelijke afspraak teniet.

Aanleiding voor kwijtschelding van schulden is doorgaans buitensporig en onverantwoord leengedrag in het verleden door de schuldenaar. Een overmaat aan kredieten die onvoldoende gedekt werden door inkomsten en die vaak structurele financiële problemen in de hand hebben gewerkt. Vaak blijft bij kwijtschelding van schulden de oorzaak van zo’n bovenmatige schuldenpositie ongemoeid en wordt financieel wanbeheer erdoor beloond. Leningen zijn onverantwoord als het opgenomen krediet de financiële draagkracht van de kredietnemer aanzienlijk te boven gaat.

Redenen voor kwijtschelding van schulden

Schuldeisers zijn erg terughoudend om van hun rechtmatige vorderingsrechten af te zien. Ook ingeval van een financiële crisis bij hun kredietnemers hebben schuldeisers vaak meerdere mogelijkheden om hun vordering op de schuldenaar veilig te stellen. De meest gebruikte methode is beslag op roerende of onroerende goederen van de schuldenaar, een middel dat schuldeisers onder voorwaarden ter beschikbaar staat. Uiterste consequentie is in zo’n geval vaak openbare verkoop van de bezittingen van de debiteur.

Mogelijkheden voor schuldenverlichting

Als echter de financiële situatie van de schuldenaar zo hopeloos is, dat het te verwachten is dat uit de opbrengst van de bezittingen van de schuldenaar de schulden kunnen worden voldaan, dan ligt uitstel van betaling, een herschikking van de schulden of algehele of gedeeltelijke kwijtschelding als meest radicale vorm van schuldverlichting voor de hand. Overigens moeten beide partijen het eerst eens worden over een voorgenomen schuldenverlichting. Een eenzijdige verklaring door de schuldeiser dat hij afstand doet van zijn vordering, doet de verplichting nog niet teniet gaan.

Voorwaardelijke kwijtschelding van schulden

Juridisch gezien kan men ook nog onderscheid maken tussen een onvoorwaardelijke en een voorwaardelijke kwijtschelding van schulden:

• de onvoorwaardelijke kwijtschelding is niet gekoppeld aan voorwaarden;
• de voorwaardelijke kwijtschelding gaat meestal gepaard met het oplossen van een of meer voorwaarden door de debiteur. Vaak ziet men dat terug bij bedrijven die kwijtschelding voor hun schulden verkrijgen zolang ze geen winst maken.

Niet alleen kwijtschelding van particuliere schulden

Ook op staatsniveau kan kwijtschelding van schulden een laatste redmiddel zijn om een ​​dreigend faillissement af te wenden. Zwaar verschuldigde landen, voornamelijk ontwikkelingslanden, maar bijvoorbeeld ook een land als Griekenland, zijn niet meer in staat om hun schulden te voldoen uit tegoeden bij de centrale bank, uit belastinginkomsten of uit lopende exportopbrengsten.

De effecten van kwijtschelding dikwijls onvoldoende belicht

Vanuit het perspectief van de kredietnemer bekeken, is kwijtschelding van schulden de beste vorm van schuldsanering omdat de schuld daardoor teniet gaat. De schadelijke gevolgen voor schuldeisers evenwel worden vaak onvoldoende belicht. Schuldeisers die van hun vorderingen af zien, vernietigen daarmee (privé)bezit. Kwijtschelding gaat immers gepaard met ​​afschrijvingen op hun vermogenspositie. Als kostenpost vermindert dat de winst of verhoogt dat het verlies. Dat op zijn beurt leidt tot een vermindering van het eigen vermogen en dus tot een verzwakking van de eigen kredietwaardigheid.