Basel 2, 3 en 4, nieuwe kapitaaleisen voor banken

Nieuwe kapitaaleisen voor de banken, maar waarom en hoe luiden die? Vanaf 1 januari 2008 trad Basel 2 in werking. Het geeft banken richtlijnen om vast te stellen hoeveel kapitaal zij minimaal opzij moeten zetten, om onverwachte verliezen op te vangen. Er is wel een probleem. Basel II is opgesteld voordat de kredietcrisis in 2007 uitbrak en de kredietcrisis heeft wel duidelijk gemaakt dat Basel II niet genoeg is. Binnenkort geldt Basel 3, maar de uitrol is geleidelijk. Daarna komt Basel 4, het sluitstuk.

Basel 2

Basel II komt in de plaats van Basel I. Daarin werden voor het eerst een nationale eis gesteld voor het garantievermogen dat banken verplicht moeten aanhouden. Voor elke lening moest er 8% garantievermogen op de balans staan. In Basel II wordt die 8% losgelaten. Het verplichte garantievermogen wordt nu mede afhankelijk van het risico op de lening. En daar zit nu de weeffout: stel dat dat risico niet goed wordt ingeschat. De bekende kredietbeoordelaars Standard & Poors en Moody’s leken bij de hypotheek crisis in de VS ook niet vrijuit te gaan. Waarom zou dat nu beter gaan. Bovendien mogen met Basel II de banken ook gebruik maken van interne waarderingsmodellen. Belangenverstrengeling ligt daarmee op de loer, zo lijkt het.

De pijlers van Basel 2

Basel II berust op drie pijlers. Te weten:

• Minimum kapitaal eisen. Het biedt richtlijnen voor de berekening van het minimaal aan te houden kapitaal voor krediet-, markt- en operationele risico’s. Meerdere methodes worden uitgewerkt, waarmee de minimum kapitaal eisen kunnen worden berekend. De toezichthouders moeten hun goedkeuring geven bij het gebruik van interne modellen.
• Solvabiliteit. De tweede pijler geeft richtlijnen ter beoordeling van de solvabiliteit van een bank. Bij de beoordeling wordt gestart met het minimaal benodigd kapitaal uit pijler 1. Dit wordt vervolgens vergeleken met het beschikbare kapitaal van de bank. Pijler 2 geeft de toezichthouders om het kapitaal beheer binnen een bank te beoordelen.
• Marktwerking. Dit is de derde pijler. Het geeft richtlijnen voor de rapportage aan de buitenwereld over de risico’s die een bank loopt en het kapitaal dat een bank heeft om onverwachte verliezen voortvloeiende uit deze risico’s te dekken.

Kritiek topeconomen

Basel II gaat geldt sinds 1 januari 2008. Maar juist nu zwelt de kritiek op Basel II verder aan. Vooral de mogelijkheid die banken wordt geboden om met interne modellen het minimaal benodigde kapitaal zelf te mogen vaststellen.Men mag zelf de risico's wegen. Eerder stelde top econoom Willem Buiter, hoogleraar aan de London School of Economics, al dat de interne waarderingsmodellen van banken niet geschikt zijn voor extern toezicht. Banken hebben er immers alle belang bij om de kapitaal reserves te minimaliseren en het risico op de leningen lager in te schatten.

Basel 3

September 2010 werd een akkoord bereikt over het Basel 3-pakket. Daar gaat iedereen wat van merken. Banken moeten grotere buffers aanleggen en zo minder risico lopen. De invoering begon gefaseerd in januari 2013 en in 2019 moeten alle richtlijnen van Basel III volledig van kracht zijn. De aanvullende kapitaalbuffer wordt stapsgewijs ingevoerd en moet de banken weerbaarder maken bij economische tegenwind. Uw spaargeld moet daardoor ook veiliger bij een bank zijn. De verplichte Tier-1 ratio (het kernvermogen van de bank als percentage van het vreemd vermogen) gaat omhoog.

Eisen Basel 3:

Enkele belangrijke eisen van Basel 3 zijn:

• Een betere kwaliteit van kapitaal. Er is meer direct kapitaal nodig om eventuele verliezen op te kunnen vangen.
• Een betere risicodekking. Bij derivaten loopt ook de bank risico's.
• Invoering van de leverage ratio. Dat betekent een betere verhouding tussen geleend vermogen en de hoeveelheid eigen vermogen van een bank.
• Minder procycliciteit waardoor in goede tijden extra buffers kunnen worden gemaakt die in slechte tijden kunnen worden aangesproken.
• Het effectief aanpakken van het systeemrisico. Zijn er voor de systeembanken extra eisen nodig omdat ze dermate belangrijk zijn voor het systeem?

Basel 4

Tot Basel 4 mogen banken hun risico zelf inschatten. Basel 4 betekent dat er vanaf 2027 (nog) hogere buffers moeten worden aangehouden en er strengere kapitaaleisen zullen gelden. Het eigen risico van een bank moet minimaal 72,5 procent van de kapitaalvereisten volgens de standaardbenaderingen bedragen. Vooral Nederlandse banken vonden een percentage van 70% voldoende, maar zullen meer buffers moeten aanleggen. Vooral de hypotheken van de Nederlandse banken worden door de EU als risicovol gezien, terwijl dat volgens Nederland niet het geval is. Ook in slechte tijden blijken Nederlanders immers goed hun hypotheek te blijven betalen. Hogere buffers betekenen hogere kosten. Die extra kosten zullen op de consument worden verhaald, bijvoorbeeld door een hogere hypotheekrente te vragen. Het is alleen de vraag of dat ook mogelijk zal zijn. Basel 4 geldt bijvoorbeeld niet voor Amerikaanse banken op de Nederlandse markt en die zouden dan een relatief voordeel hebben.

Lees verder

• Veranderen van bank? Overstappen dus in 2021