Elfproef voor rekeningnummer of burgerservicenummer (BSN)

De elfproef is een test die wordt uitgevoerd op bankrekeningnummers van 9 of 10 getallen, om zo te kunnen checken of het geldig is. Op die manier is het voor een geautomatiseerd systeem niet mogelijk om te zien of een nummer echt bestaat (hiervoor zou het het nummer in een database moeten checken) maar wel om te zien of het zou kunnen bestaan. Voor sofinummers of burgerservicenummers (BSN) is hier ook een variant voor.

Elfproef

• Hoe werkt de elfproef?
• Een voorbeeld van de werking van de elfproef
• Waar wordt de elfproef voor gebruikt?
• Na de invoering van het IBAN
• Sofinummer of burgerservicenummer (BSN)

Hoe werkt de elfproef?

Bij een elfproef worden de getallen "gewogen" opgeteld, dat betekent dat ze afhankelijk van hun positie met een van tevoren bepaalde waarde worden vermenigvuldigd. De som van de resultaten hiervan moet dan uiteindelijk een veelvoud van het getal 11 zijn. Deze proef wordt gebruikt om te zien of het nummer wel geldig is en of er niet een foutje in is geslopen, bijvoorbeeld door twee getallen te verwisselen of door één getal te veranderen.

Een voorbeeld van de werking van de elfproef

De elfproef is eigenlijk een vrij eenvoudige formule. Van rechts naar links bekeken, wordt het eerste cijfer van het rekeningnummer met 1 vermenigvuldigd, het 2e met 2, het, derde met 3, het 4e met 4, en zo verder. Deze uitkomsten worden bij elkaar opgeteld, en vervolgens gedeeld door 11. De uitkomst van die deling moet dan een heel getal zijn, zonder iets achter de komma en groter dan 0. Bij onderstaande voorbeeld zie je hoe dit in zijn werk gaat.

Waar wordt de elfproef voor gebruikt?

Heb je het weleens meegemaakt dat je ergens op een website een rekeningnummer moest invoeren en dat je de melding kreeg dat het nummer niet klopte? Je vraagt je dan wellicht af hoe de website aan de deze informatie komt. In dit geval is het niet zo dat het ingevoerde rekeningnummer in een database gecheckt wordt. Waarschijnlijk gaat het om een website die ingevoerde nummers direct checkt met de elfproef. Hieruit kan in dit geval blijken dat het gaat om een ongeldig nummer. Voor de gebruiker is dit handig omdat hij direct gewezen wordt op een eventuele typefout. Tegelijkertijd is het voor webwinkels een eenvoudige methode om zich te wapenen tegen het opzettelijk invoeren van ongeldige transactie-informatie.

Na de invoering van het IBAN

Met de invoering van het IBAN-nummer (International Bank Account Number), waardoor een rekeningnummer nu ook letters en enkele extra cijfers bevat is de elfproef enigszins in onbruik geraakt. Er is hiermee namelijk een aanvullende methode ontstaan om de transactie-informatie te checken. Men kan immers nagaan of de cijfercode mogelijk is in combinatie met de bankcode van de rekeninghouder. Wel is het nog altijd voor jezelf mogelijk om de elfproef toe te passen. Stuurt iemand je bijvoorbeeld tot zekerheid van betaling een kopie van zijn bankpas en twijfel je over de echtheid, dan kun je de elfproef toepassen op de laatste 9 of 10 cijfers van het IBAN-nummer.

Sofinummer of burgerservicenummer (BSN)

Bij het oude sofinummer, of tegenwoordig het burgerservicenummer (BSN), wordt het laatste van de negen getallen met -1 vermenigvuldigd in plaats van zoals bij het rekeningnummer met 1 om tot een vergelijkbare uitkomst te komen.

Stel dat als BSN wordt opgegeven 108967332. Dit leidt dan tot het getal 190 (9×1, 8×0, 7×8, 6×9, 5×6, 4×7, 3×3, 2×3, -1×2). Dit getal is niet deelbaar door 11 (er komt dan geen rond getal uit). De conclusie is dan ook dat dit opgegeven BSN ongeldig is.