Obligatiebelegging: koersvorming en risico's

Wanneer u aan obligaties denkt, associeert u dat waarschijnlijk met termen als "veilig" of "betrouwbaar". Kortom, ze zijn "saai". Maar dat is slechts de helft van het verhaal. Obligaties kunnen een vast inkomen geven. Maar obligaties kunnen ook zeer verschillend zijn in termen van risico's en voordelen. Sommige bieden winstkansen die vergelijkbaar zijn met die van zeer goede aandelen. Sommige echter brengen ook het risico op aanzienlijke verliezen met zich mee.

Wat zijn obligaties?

Obligaties zijn effecten die vorderingen vertegenwoordigen (schuldbekentenis), waarbij de bezitter ervan de schuldeiser is. De koper (eigenaar) van obligaties heeft enerzijds recht op rente over het aan de schuldenaar geleende kapitaal en anderzijds recht op terugbetaling van de hoofdsom op de afgesproken tijd. Die aanspraken zijn nauwkeurig omschreven in de leningvoorwaarden. Obligaties worden verhandeld op de kapitaalmarkt. De prijsvorming van obligaties ontstaat afhankelijk van vraag en aanbod.

Wat zijn de voordelen van obligaties?

• De rente op obligaties is in de regel hoger dan de rente op spaarrekeningen;
• Bovendien is die rente in de voorwaarden doorgaans voor de gehele looptijd onveranderlijk vastgelegd;
• Obligaties kunnen op elk gewenst moment tegen de dan geldende marktkoers worden verkocht.

Waaruit bestaat de opbrengst van obligaties?

De opbrengst van obligaties bestaat feitelijk uit de rente-opbrengst over het kapitaal. Bij verkoop van de obligatie vóór de einddatum, kunnen koerswinsten of -verliezen het totale rendement verhogen of verlagen. Bij vastrentende waarden, wordt de rente-opbrengst voor de gehele periode gespecificeerd in termen van rente. Het rendement wordt berekend op basis van internationaal gangbare methoden. Daarbij wordt aangenomen dat de obligatie tot het einde van de geplande looptijd wordt aangehouden.

Indien de rente van een obligatie duidelijk boven het actuele marktniveau ligt, kunnen de redenen daarvan gelegen zijn in:

• de kredietwaardigheid van de debiteur;
• diens liquiditeit;
• de valutasoort;
• de bekendheid van de schuldenaar;
• en de ontwikkelingsgraad van het land van de schuldenaar.

Wanneer kan men over het belegde kapitaal beschikken?

Over het belegde kapitaal kan in principe na aflossing op het einde van de looptijd worden beschikt. Vóór de vervaldatum resteert als enige optie verkoop tegen de actuele marktprijs. De koers is afhankelijk van vraag en aanbod, en wordt in hoge mate bepaald door de algemene rente-ontwikkeling. Een stijgende rente resulteert in dalende obligatiekoersen en vice versa. Over de rente kan op de coupondata worden beschikt.

Wat zijn de risico's bij obligatiebelegging?

Allereerst bestaat er uiteraard een renterisico. Heeft men het kapitaal vóór het einde van de looptijd weer nodig, dan moet de obligatie worden verkocht tegen de dan geldende marktprijs (beurskoers), welke koers afhankelijk is van vraag en aanbod:

• voor vastrentende obligaties, zal de koers dalen wanneer de rente voor gelijksoortige beleggingsvormen stijgt (koersrisico);
• omgekeerd wordt de obligatie meer waard als de rente voor vergelijkbare beleggingen daalt (koerswinst).

Wordt de obligatie tot het einde van de looptijd aangehouden, dan hebben tussentijdse koerswijzigingen geen invloed op de belegger. Obligaties met een zeer lage rente, maar vooral die zonder rentebetaling (zero-bonds, premie-obligaties) reageren zeer heftig op rentewijzigingen en bieden daarom bijzonder hoge kansen en risico's.

Risico kredietwaardigheid kredietnemer (kredietrisico)

Ook de economische situatie van goed bekend staande schuldenaren kan verslechteren. In het ergste geval kan het leiden tot insolventie (onvermogen om te betalen). Rente en hoofdsom worden dan niet, of niet volledig betaald. Doorgaans komt het al ruim voor het begin van de insolventie tot een forse prijsdaling van deze obligaties.